1. ستایش بى حدّ هگل از دولت، بر هیچ دلیل معقول و منطقى استوار نیست، زیرا معلوم نیست که چرا باید اراده دولت را عین عدالت دانست خصوصاً با توجّه به تفاوت و اختلافى که دولت ها از حیث مبانى فکرى و عملکرد دارند که لازمه آن پذیرش تضاد و تناقض در مفهوم عدالت است، زیرا مثلا هم باید اراده دولتى را که مبتنى بر اندیشه اصالت فرد است و در عمل، کمترین مداخله را در امور عمومى انجام مى دهد، عین عدالت دانست و هم اراده دولتى را که مبتنى بر اندیشه اصالت جمع مى باشد و در عمل، بیشترین مداخله را در امور عمومى و حتّى خصوصى زندگى افراد اعمال مى کند.

2. انتقاد مهم دیگرى که بر دیدگاه هگل در مورد اتحاد حقوق و دولت وارد شده، ناظر به نتایج نامطلوبى است که در عمل بر نظریه او مترتب مى شود. به نوشته برتراندراسل «نظریه هگلنظریه اى است که اگر مورد قبول واقع شود، هرگونه استبداد داخلى و هرگونه تجاوز خارجى را که در وهم بگنجد، موجّه و مقبول جلوه خواهد داد».(1)

بر همین اساس برخى از نویسندگان، پیدایش فاشیسم در ایتالیا و نازیسم در آلمان را تحت تأثیر اندیشه هاى هگل دانسته اند.(2)

دو مکتبى که در به راه انداختن جنگ دوم جهانى و به آشوب کشیدن دنیا و ارتکاب جنایات فجیع و کشتن میلیون ها انسان بى گناه و متلاشى ساختن کانون میلیونها خانواده و نابودکردن بسیارى از اموال و ثروت هاى طبیعى، سهم اصلى را داشتند.

1. تاریخ فلسفه غرب، اثر برتراندراسل، ص 437 .
2. ر.ک: فلسفه حقوق، ج 1، ص 213 .