گاه اختلاف نقل متن یک حدیث موجب اختلاف فتاواى فقیهان مى گردد. مانند:

1. شیوه تطهیر ظرفى که سگ از آن آب نوشیده.

مأخذ فتواى فقیهان در این مسأله حدیث نبوى است که سه گونه نقل شده است:

الف) عن أبی هریره إنّ رسول الله(صلى الله علیه وآله) قال : «إذا شرب الکلب فى إناء احدکم فلیغسله سبع مرّات».(1)

ب) عن أبی هریره إنّ رسول الله(صلى الله علیه وآله) قال : «طهور إناءکم إذا ولغ فیه الکلب أن یغسله سبع مرّات، اولاهنّ بالتراب».(2)

همین اختلاف در نقل منشأ اختلاف فتاواى فقیهان مذاهب اهل سنّت گشته، مثلا:

مالکیه به استناد حدیث اوّل «تتریب» یعنى خاک مال کردن ظرف را لازم نمى دانند، چنانکه حنفى ها نیز واجب ندانسته بلکه آن را مستحب شمرده اند. امّا شافعى ها و حنبلى ها به استناد حدیث دوم «تتریب» را لازم مى دانند.(3)

ج) فقهاى امامیّه معتقدند که فقط سه مرتبه شستن لازم است که اوّلین آن خاک مالى است، زیرا احادیثى از ائمّه اهل بیت(علیهم السلام)(4) و نیز از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)رسیده است که دستور به سه مرتبه شستن داده اند. مانند:

قال النبیّ(صلى الله علیه وآله): «إنْ ولغ الکلب فى إناء أحدکم فلیهرقه و لیغسله ثلاث مرّات».(5)

2. جمع نماز ظهر و عصر در اوّل ظهر (جمع تقدیم) در سفر.

مأخذ فتاواى فقیهان حدیث نبوى است که دو گونه متفاوت نقل شده و موجب اختلاف فتاوا گشته است:

اوّل: کان رسول الله(صلى الله علیه وآله) إذا ارتحل قبل أن تزیغ الشمس أخَّر الظهر إلى وقت العصر ثمّ نزل فجمع بینهما، فإن زاغت الشمس قبل أن یرتحل صلّى الظّهر ثمّ رکب.(6)

دوم: إنّ النبى(صلى الله علیه وآله) کان إذا ارتحل قبل أن تزیغ الشمس أخَّر الظهر إلى وقت العصر ثمّ نزل فجمع بینهما، فإن زاغت الشمس قبل أن یرتحل صلّى الظهر و العصر ثمّ رکب.(7)

بر اثر همین تفاوت متن حدیث نبوى(صلى الله علیه وآله)شافعى ها و مالکى ها و اهل مدینه به استناد حدیث دوم قائل به جواز جمع تقدیم و جمع تأخیر در سفر شده اند، و حنابله ضمن فتوا به جواز جمع، عدم جمع را افضل دانسته اند و اوزاعى و امام مالک به استناد حدیث اوّل قائل به جواز جمع تأخیر و عدم جواز جمع تقدیم شده اند. و حنفى ها براى مسافر هیچ کدام را جایز نمى دانند.(8)

فقهاى امامیّه قائل به جواز جمع تقدیم و جمع تأخیر براى مسافر و غیر مسافر شده اند. آنان علاوه بر احادیث متعدّدى از ائمّه اهل بیت(علیهم السلام) که تصریح به جواز آن نموده اند(9)، به احادیث نبوى موجود در جوامع اهل سنّت نیز استدلال مى کنند.(10)

1. شرح نووى بر صحیح مسلم،ج2،ص186،ح279،کتاب الطهارة.
2. همان مدرک.
3. الفقه على المذاهب الاربعة، ج 1، ص 24 ; الاجتهاد فى علم الحدیث و اثره فى الفقه الاسلامى، (دکتر على نایف)، ص 457-443 .
4. وسائل الشیعه، ج 2، ص 1090، ح 1، باب 70 (ابواب النجاسات).
5. الجوهر النقى، (حاشیه سنن بیهقى)، ج 1، ص 241 .

6. مجمع الزوائد (هیثمى)، ج 2، ص 159; صحیح بخارى، کتاب تقصیرالصلوة، باب 16، حدیث 1112 ; فتح البارى، ج 2، ص 741 .
7. عون المعبود (عظیم آبادى)، ج 4، ص 61.
8. الفقه على المذاهب الاربعة، ج 1، ص 483 ; الاجتهاد فى علم الحدیث، ص 474 .
9. وسائل الشیعه، ج 3، ص 160، ابواب المواقیت، باب 32، احادیث باب .
10. صحیح مسلم، کتاب صلاة المسافرین، باب الجمع بین الصلاتین فى الحضر .