در ارتباط با انجام تکلیف سه اصطلاح دیگر نیز وجود دارد که در این قسمت به آنها پرداخته مى شود:
واژه «ادا» در لغت، به معناى رساندن، پیوند دادن، بجا آوردن است. اداى دین، ایصال و رساندن دَیْن و بدهکارى به صاحب آن است و در اصطلاح، «ادا» به معناى بجا آوردن عمل در وقت است. در مقابل «قضا» که اصطلاحاً عبارت است از انجام عمل در خارج وقت. البتّه قابل ذکر است که دو اصطلاح ادا و قضا در واجبات موقّت جریان دارد یعنى اگر واجب موقّت در وقت مقرّرش انجام گردد، «ادا» بر آن اطلاق خواهد شد ولى اگر در وقت خود انجام نشود چه عمداً ترک شده باشد و چه سهواً و در خارج وقت انجام شود، به آن «قضا» مى گویند.
این نکته نیز قابل توجّه است که «ادا» در استعمالات فقها گاهى به همان معناى لغوى مى آید و در مطلق انجام وظیفه خواه در وقت یا خارج وقت استعمال مى شود.
«اعاده» عبارت است از تکرار کردن عمل براى بار دوم یا بیشتر، اعم از این که در وقت مقرّر انجام پذیرد (اعاده به صورت ادا) یا در خارج وقت (اعاده به صورت قضا). براى اعاده سه مورد مى توان بیان کرد که در برخى از این موارد اعاده عمل، واجب و در برخى مستحب است:
1. اعاده به جهت یقین به بطلان عمل سابق. مانند این که نمازگزار متوجّه شود که نمازش را بدون وضو خوانده است و آن را براى بار دوم اعاده نماید، در این صورت اعاده نماز (چه در وقت و چه در خارج وقت) واجب است.
2. اعاده به جهت احتمال بطلان عمل سابق. مانند این که احتمال بدهد عمل سابق او خللى داشته در این صورت گاه اعاده واجب است مانند موارد «شبهه محصوره» مثل این که نمازگزار یقین دارد یکى از دو لباس او نجس است در این صورت وقتى نماز را در یکى از دو لباس بخواند، در دیگرى نیز باید نماز را تکرار کند. و گاه اعاده مستحب است مانند این که بعد از نماز شک مى کند که وضو گرفته یا نه، البتّه به حکم قاعده فراغ نماز او صحیح است، ولى احتیاط آن است که نماز را با وضو اعاده کند.
3. اعاده با یقین به صحت عمل سابق. مانند اعاده نمودن نماز به صورت جماعت پس از انجام آن به صورت فُرادى. و همچنین اعاده نماز به عنوان امام جماعت پس از انجام آن چه به صورت جماعت یا فرادى.
1. فرهنگ لاروس، مادّه «اداء» .
2. مجمع البحرین، مادّه «أدى».
3. الفقه على المذاهب الاربعة و مذهب اهل البیت(علیهم السلام)، ج 1، ص 572.
