مانند:

1. کلمه «ید» قابلیّت صدق بر 4 انگشت، مچ و تمام دست را دارد و لذا فقیهان بر اساس این احتمالات سه گانه در آیه شریفه «(وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمَا...); دست هاى مرد و زن دزد را قطع کنید»،(1) دچار اختلاف فتوا شده اند. برخى مانند فقهاى امامیّه ـ به قرینه آیه شریفه «(أَنَّ الْمَسَاجِدَ للهِِ); همه محل هاى سجده از آنِ خداست»،(2) و از این مى توان دریافت که کف دست که از مواضع هفتگانه سجده است براى سجده کردن نزد خداوند باید باقى بماند ـ حدّ سرقت را فقط قطع 4 انگشت دانسته و کف دست و انگشت شصت را باقى مى گذارند و برخى مانند جمهور اهل سنّت فتوا به قطع دست تا مچ(3) را داده، و خوارج فتوا به قطع دست تا شانه را داده اند.(4)

2. کلمه «فَیىء» در آیه شریفه 6 تا 10 سوره حشر:

«(وَمَا أَفَاءَ اللهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْل وَلاَ رِکَاب وَلَکِنَّ اللهَ یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ یَشَاءُ وَاللهُ عَلَى کُلِّ شَىْء قَدِیرٌ * مَا أَفَاءَ اللهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِى الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَىْ لاَ یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الاَْغْنِیَاءِ مِنْکُمْ...); و آنچه را خدا از آنان [= یهود] به رسولش بازگردانده (و بخشیده) چیزى است که شما براى به دست آوردن آن (زحمتى نکشیدید) نه اسبى تاختید و نه شترى، ولى خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلّط مى سازد، و خدا بر هر چیز تواناست. آنچه را خداوند از اهل این آبادى ها به رسولش بازگرداند از آن خدا و رسول و خویشاوندان او، و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است تا (این اموال عظیم) در میان ثروتمندان شما به دست نگردد».

«فَیىء» طبق این آیه شریفه در اختیار شخص پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) قرار مى گیرد تا هر گونه که صلاح بداند در مصالح نشر اسلام و کمک به مسلمین هزینه نماید. برخلاف «غنیمت» که بین مجاهدان تقسیم مى گردد.

اجمال مفهوم کلمه «فیىء» و مصادیق آن و تردید و اختلاف دراین موضوع موجب اختلاف فتاواى فقیهان در حکم مصادیق فیىء گشته است.

در تعریف کلمه «فیىء» و معناى آن چهار احتمال داده شده است:

الف) جمعى از فقهاى امامیّه با توجّه به قید «فما اوجفتم علیه...» فیىء را شامل هر گونه اموال منقول و غیر منقول و اراضى کفّار دانسته که بدون جنگ در اختیار مسلمانان قرار گیرد.

ب) گروهى دیگر از فقهاى امامیّه با توجّه به شأن نزول آیه که درباره زمین هاى بازگشتى قبیله «بنى النضیر» بوده است «فیىء» را مخصوص اراضى و اموال غیر منقولى دانسته اند که بدون جنگ در اختیار مسلمین قرار گیرد. و بعضى از فقها احتمالات دیگرى درباره مفهوم این واژه داده و بر اساس آن حکم فقهى صادر کرده اند.

1. مائده، آیه 38 .
2. جنّ، آیه 18 .
3. تفسیر آیات الاحکام من القرآن، ج 1، ص 555 ; الفقه على المذاهب الاربعة، ج 5، ص 159 .
4. تفسیر آیات الأحکام (الصابونى)، ج 1، ص 555 .