از ادلّه اى که مى تواند ما را به انفتاح باب اجتهاد، در هر عصر و زمان رهنمون شود، روایاتى است که مشکل تعارض میان اخبار را حل مى کند، زیرا اگر اجتهاد و استنباط مجاز نبود، نشان دادن راه حل براى مشکل تعارض احادیث معنا نداشت.
به بیان دیگر، پیشوایان ما نه تنها راه استنباط احکام را از کتاب و سنّت آموزش داده اند، بلکه طریقه استنباط را در موارد تعارض روایات نیز بیان کرده اند. در اینجا برخى از آن روایات را نقل مى کنیم:
محمّد بن ابى عمیر از عبدالرحمن بن ابى عبدالله نقل مى کند که امام صادق(علیه السلام) فرمود:
«إذا ورد علیکم حدیثان مختلفتان فأعرضوهما على کتاب الله، فما وافق کتاب الله فخذوه و ما خالف کتاب الله فردّوه; هر گاه دو حدیث مختلف یافتید (که حکم آنها با یکدیگر متفاوت بود) آنها را به قرآن عرضه بدارید، آنچه موافق کتاب خدا بود بگیرید و آن را که مخالف بود کنار بگذارید».
این حدیث و نظایر آن، طریق اجتهاد و استنباط در موارد وجود احادیث مختلف را مى آموزد و این دلیل انفتاح باب اجتهاد است.
شیخ حرّ عاملى این احادیث را در یک باب از جلد 18 کتاب وسائل الشیعه جمع نموده. در این باب که 47 حدیث دارد، احادیث متعدّدى است که راه حل تعارض احادیث را بازگو مى کند که نقل همه آنها از حوصله این بحث خارج است.
1. المستدرک على الصحیحین، ج 2، ص 5. این روایت در کافى، ج 2، ص 74 نیز با کمى تفاوت نقل شده است.
2. کافى، ج 1، ص 59.
3. همان مدرک.
4. همان مدرک، ص 62.
5. محمّد بن ابى عمیر از موثّق ترین مردم به نزد فریقین بوده است. او سرآمد مردم در زهد و پرهیزکارى و عبادت بود. وى امام موسى کاظم و دو امام پس از وى را درک کرد و از اصحاب اجماع به شمار مى رود. داراى جلالت قدر و عظمت مقام است و عالمان شیعه احادیث مرسل او را مى پذیرند و معتقدند وى جز از فرد موثّق حدیثى را به صورت مرسل نقل نمى کند. درباره او گفته شد: وى از یونس فقیه تر، برتر و شایسته تر است. (الکنى و الألقاب، ج 1، ص 200-199).
6. وسائل الشیعه، ج 18، ص 84، ح 29، باب 9 از ابواب صفات قاضى.
