محقّقان و دانشمندانى که دوره هاى فقه اهل سنّت را پى گیرى کرده اند، درباره ادوار فقه اهل سنّت، نظرات متفاوتى دارند.

استاد محمّد مصطفى شلبى در کتاب المدخل فى التعریف بالفقه الاسلامى مى نویسد:

«برخى ها آن را به چهار دوره، برخى به پنج دوره، برخى به شش دوره و برخى نیز به هفت دوره تقسیم کرده اند».

نامبرده دوره هاى فقه اهل سنّت را به چهار دوره تقسیم مى کند.(1)

حجوى ثعالبى(2) (م 1376) نیز دوره هاى فقه اهل سنّت را به چهار دوره تقسیم کرده است.(3)

برخى دیگر از محقّقان اهل سنّت مانند شیخ محمّد خضرى بک(4) (م 1345) ادوار فقه را مطابق حوادث و اتفاقاتى که در عصرهاى مختلف به وجود آمد و سبب تکامل آن گردید، تقسیم کرده است. وى در هر دوران فقیهانى را که در مسیر غناى میراث فقهى کوشیده اند، نام برده است.

در تقسیم وى، دوره هاى فقه اهل سنّت، پنج دوره است.(5)

به هر حال، تاریخ فقه اهل سنّت و سیر تحوّل و دگرگونى آن را در شش دوره، مورد بررسى قرار مى دهیم; زیرا این تقسیم، به واقعیّت نزدیک تر و براى تفکیک و بازشناسى دوره ها دقیق تر است.

برخى از محقّقان اهل سنّت دوره اوّل را، عصر رسول خدا و به عبارتى عصر تکوین فقه دانسته اند ولى از آنجا که عصر رسول خدا(صلى الله علیه وآله)، عصر تشریع و مشترک میان همه مذاهب اسلامى است، لذا ما دوره هاى پس از آن حضرت را مورد بررسى قرار مى دهیم.

1 . المدخل فى التعریف بالفقه الاسلامى، ص 50-49 (مشروح این دوره ها از ص 150-50 آمده است).
2 . محمّدبن حسن بن عربى بن محمّد حجوى ثعالبى از علماى مالکیّه سلفیّه از مغرب است. وى داراى کتابهاى متعدّدى است که مهم ترین آن الفکر السامى فى تاریخ الفقه الاسلامى نام دارد که در چهار جلد منتشر شده است (الاعلام زرکلى، ج 6، ص 96).
3 . الفکر السّامى، ج 1، ص 3 به بعد.
4 . محمّد بن عفیفى باجورى، معروف به «خضرى» فقیه، اصولى، مورّخ، ادیب; در قاهره زاده شد و در همان جا وفات یافت. از تألیفات اوست: اصول الفقه و تاریخ التشریع الاسلامى (معجم المؤلّفین، ج 10، ص 295).
5 . به کتاب وى، تاریخ التشریع الاسلامى مراجعه شود. استاد مصطفى زرقاء نیز در کتاب المدخل الفقهى العام از شیوه شیخ محمّد خضرى بک پیروى کرده است.