فرض و واجب: گروهى از اهل سنّت (ابن حزمو آمدى) و از امامیّه (علاّمه حلّى) تصریح کرده اند که این دو اصطلاح مترادف یکدیگر هستند و هیچ تفاوتى میان آن دو قائل نشده اند. ولى حنفیّه گفته اند: فعلى که طلب الزامى درباره آن به دلیل قطعى ثابت شود «فرض» است و فعلى که طلب الزامى آن به دلیل ظنّى معتبر ثابت گردد «واجب» محسوب مى شود.
بعضى گفته اند مطابق این تعریف «فرض» مترادف با ضرورى دین و «واجب» مترادف با غیر ضرورى دین است. هر چند این سخن درست نیست.
قول سوّم آن است که آن چه با قرآن ثابت شده باشد فرض است و آن چه با حدیث و اجماع و عقل ثابت شده «واجب» نام دارد.
بعضى نیز گفته اند: طلب الزامى اگر مؤکد باشد و اهمیّت فراوانى داشته باشد نام آن فرض است و گرنه به آن واجب مى گویند.
قول پنجمى نیز مربوط به مجمع البیان طبرسىو احکام القرآن جصّاص مى باشد که مى گوید: فرض در واجباتى است که وجوب آن با حکم شارع است ولى «واجب» اعمّ از آن است و به واجباتى نظیر شکر منعم که وجوبش از طریق عقل به اثبات رسیده نیز اطلاق مى شود.
البتّه مى دانیم که اصطلاح و نام گذارى یک نوع قرارداد است و هر کس مى تواند اصطلاحى براى خود داشته باشد. (و لا مشاحّة فى الاصطلاح)
1. المحلّى، ج 2، ص 227.
2. الإحکام فى اصول الأحکام، ج 1، ص 99.
3. منتهى المطلب، ج 1، ص 339.
4. موسوعة مصطلحات اصول الفقه عند المسلمین، ج 2، ص1074.
5. المحصول (فخر رازى)، ج 1، ص 97.
6. دلیل السالک للمصطلحات و الاسماء فى فقه الامام مالک، ص 12.
7. موسوعة مصطلحات اصول الفقه، ج 2، ص 1074.
8. اصطلاحات الاصول (آیة الله مشکینى)، ص 121.
9. مجمع البیان، ج 7، ص 218.
10. احکام القرآن، ج 2، ص 90.
