1. نحوه بیان: فتوا عبارت است از بیان حکم کلّى براى عموم مثل فتوا بر اینکه مواد مخدّر براى همه مردم حرام است. که خوشبختانه از مؤثّرترین فتواها در تاریخ معاصر است و این نحوه از بیان را در اصطلاح علمى، اعلام حکم به شکل «قضیّه حقیقیه» مى گویند.

و حکم حاکم عبارت است از دستور دادن به انجام و یا ترک کار مشخص مانند تحریم کالاهاى اسرائیلى براى مردم بخصوص در این برهه زمانى خاص، و به این نحوه بیان در اصطلاح علمى، بیان حکم به شکل «قضیّه شخصیّه» گفته مى شود.

2. تطبیق: در فتواى فقهى تطبیق کردن حکم شرعى به مورد آن، و تشخیص موضوع در اختیار مردم است ولى در مورد صدور حکم تطبیق آن، به نظر حاکم است و مخاطبان حکم، در رابطه با تطبیق هیچگونه دخالتى ندارند مانند حکم حاکم به هلال ماه مبارک رمضان.

3. حجیّت: فتواى مجتهد فقط براى مقلّدین وى لازم الاجراست و حجّت شرعى به حساب مى آید و امّا حکم و قضاوت حاکم شرعى اختصاص به مقلّد ندارد بلکه براى همه مردمى که در قلمرو خطاب قرار مى گیرند حجیّت دارد، حتّى مجتهد دیگرى که اعلم از آن حاکم باشد، پس از صدور حکم با شرایط لازم، باید از آن تبعیت کند. و نقض حکم حاکم شرع جایز نیست.(1)

1. موسوعة الامام الخویى (تکملة المنهاج)، ج 41، ص 5 ; عروة الوثقى، ج 1، مسأله 57.