روایات فراوانى نیز از جانب رسول مکرم و امامان اهل بیت(علیهم السلام) وارد شده که به هدفمندى جهان آفرینش به طور عام و انسان به طور خاصّ تصریح مى کند از جمله:

1. در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که آن حضرت فرمود:

«إعملوا فکلٌّ میّسر لما خُلِق له; (تا مى توانید) عمل کنید که همه انسان ها براى هدفى که آفریده شده اند آمادگى دارند».

«ابن ابى عمیر» مى گوید: از امام «موسى بن جعفر(علیهما السلام)» از معناى حدیث بالا سؤال کردم. امام در پاسخ فرمود:

«انّ الله عزّوجلّ خلق الجنّ و الانس لیعبدوه، و لم یخلقهم لیعصوه، و ذلک قوله عزّوجلّ (وَ ما خَلَقْتُ الجِنَّ وَ الاِنْسَ اِلاّ لِیَعْبُدوُنِ) فیسّر کلاًّ لما خلق له، فویل لمن استحبّ العمى على الهدى; خداوند بزرگ جن و انس را براى این آفریده که او را عبادت و اطاعت کنند، نه آنکه نافرمانیش نمایند، و این همان است که مى فرماید: (وَ ما خَلَقْتُ الجِنَّ وَ الاِنْسَ اِلاّ لِیَعْبُدوُنِ)، و چون آنها را براى اطاعت آفریده، راه را براى رسیدن به این هدف براى آنان آسان و هموار ساخته است. پس واى به حال کسانى که (چشم بر هم گذارند و) نابینایى را بر هدایت ترجیح دهند».(1)

از این حدیث شریف استفاده مى شود که خداوند بشر را به خاطر رسیدن به «کمال» خلق کرده، وسائل آن را، هم از نظر «تکوین» و هم از نظر «تشریع» در اختیارش گذارده است.

در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که از آن حضرت سؤال شد: «چرا خداوند مخلوقات را آفرید؟»

فرمود: «انّ الله تبارک و تعالى لم یخلق خلقه عبثاً و لم یترکهم سُدىً بل خلقهم لاظهار قدرته و لیکلّفهم طاعته، فیستوجبوا بذلک رضوانه، و ما خلقهم لیجلب منهم منفعة و لا لیدفع بهم مضرّة، بل خلقهم لینفعهم و یوصلهم إلى نعیم الأبد; خداوند تبارک و تعالى مخلوقات خود را بیهوده نیافرید و آنها را به صورت مهمل به حال خود نگذاشت، بلکه آنها را براى آشکار کردن قدرت و مکلّف نمودن آنها بر اطاعت (از دستورات خود) آفرید تا بدین وسیله خشنودى خدا را به دست بیاورند. (و به مقامات والا ارتقا یابند) و آنها را به خاطر جلب منفعت براى خود و دفع ضرر و زیان از خویش نیافرید، بلکه آنها را خلق کرد تا بر آنها سودى برساند و به نعمت ابدى رهنمون سازد».(2)

از این حدیث نیز به روشنى استفاده مى شود که هدف نهایى از افعال تکوینى و تشریعى خدا تکامل بشر است.

3. در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام)گذشت هنگامى که از آن حضرت راجع به حلال و حرام سؤال کردند. در پاسخ فرمود:

«إنّه لم یجعل شىءٌ إلاّ لشىء; هیچ چیزى نیست مگر این که براى چیزى (و هدفى) قرار داده شده است».(3)

اگر چه راوى از مسائل و احکام شرعى سؤال کرد، ولى پاسخ امام(علیه السلام) عام است و شامل افعال تکوینى نیز مى شود. چنانکه «علاّمه مجلسى» این احتمال را داده. وى بعد از نقل حدیث و پس از تصریح به این که تمام احکام الهى معلّل به مصالح و مفاسد است، مى گوید:

«و یمکن ان یعمّ بحیث یشمل الخلق و التقدیر ایضاً فانّه تعالى لم یخلق شیئاً ایضاً الاّ لحکمة کاملة و علّة باعثة; ممکن است کلام امام(علیه السلام) را عام گرفت به گونه اى که هم شامل خلق (تکوین) و هم شامل تقدیر (تشریع) باشد، چرا که خداوند چیزى را جز به جهت حکمت و علّتى که از آن برخوردار است نیافریده است».(4)

و احادیث دیگرى که ذکر همه آنها به طول مى انجامد.

نتیجه این که از دیدگاه آیات و روایات اسلامى هدفمند بودن آفرینش جهان و تمامى موجودات عالم جاى شک و تردید نیست.

2. آیات و روایات مربوط به هدفمند بودن احکام شرعى

1 . توحید صدوق، ص 347، باب السعادة و الشقاوة، ح 3.
2 . علل الشرایع، ج 1، ص 9، باب 9، ح 2.
3 . همان مدرک، ص 8، باب 8، ح 1.
4 . بحارالانوار، ج 6، ص 110، ذیل حدیث 3.