تورات (به عبرى: تورا(1)) واژه اى به معناى «آموزش» و «تعلیم» است که از قدیم الایّام آن را به نادرست به «قانون» یا «شریعت» ترجمه کرده اند. این خطا از ترجمه یونانى کتاب مقدّس نشئت گرفته است. در سده سوم پیش از میلاد حدود هفتاد تن از مترجمان به درخواست پادشاه مصر متن تورات را از عبرى به یونانى ترجمه کردند، که به مناسبت تعداد مترجمان آن، به «سبعینیه» یا هفتادى معروف شده است. در این ترجمه، واژه تورا به nomos(قانون/شریعت) برگردانده شد و در پى آن در لاتینى نیز به Lex ترجمه و رایج گشت.(2) به رغم این نکته، معادل «شریعت» براى تورات، کاملا رایج و جا افتاده است.

تورات در چند معنا به کار مى رود: 1. در عام ترین معنایش همه تعالیم و عرف و سنّت یهودى را شامل مى شود; 2. گاه به مجموعه شریعت مکتوب و شریعت شفاهى تورات اطلاق مى شود; 3. گاهى نیز تورات به معناى کل کتاب مقدّس عبرانى (تَنَخ) به کار مى رود; 4. تورات در معناى خاص عبارت است از پنج کتاب موسى که بدین جهت به اسفار پنج گانه (به یونانى: Pentatuch) نیز نامبردار است. در این نوشته معناى خاص تورات مراد ماست. کتاب هاى پنج گانه تورات عبارت اند از سفر پیدایش، سفر خروج، سفر لاویان، سفر اعداد و سفر تثنیه.

1 / یک) سفر پیدایش (تکوین): این سفر که نام عبرى آن «بِرِشیت»(3) به معناى «در ابتدا»(4) است با روایت خلق جهان و انسان آغاز مى شود. خدا آدم را به صورت خود آفرید و وى را با همسرش حوا در باغ عدن جاى داد، اما ایشان گناه کردند و از باغ رانده شدند.

داستان زندگى آدم و فرزندانش، داستان نوح، ابراهیم، اسحاق، یعقوب و پسران او ــ که پدران اسباط دوازده گانه بنى اسرائیل اند ــ در این سفر گزارش شده است. سفر پیدایش پنجاه باب دارد که باب پنجاهم با بیان مرگ یوسف در مصر، در حدود 1600 قم، پایان مى یابد.

از آنجا که مطالب این سفر تاریخى است و دورانِ پیش از شریعت موسى را روایت مى کند، در باب شریعت کمتر مورد استناد قرار مى گیرد. با این همه، گاه احکام شرعى را نیز مى توان در آن سراغ گرفت; براى مثال منع از قتل و خون ریزى در باب نهم این سفر آمده است: «... هر که خون انسان ریزد خون وى به دست انسان ریخته شود; زیرا خدا انسان را به صورت خود ساخت» (پیدایش 9:6).

از سوى دیگر، به نقل سفر پیدایش، نیاکان بنى اسرائیل گاه اعمالى انجام داده اند که بعدها بر اساس شریعت موسى تحریم شده، اما در زمان ارتکاب آنها دستورى بر منعشان وجود نداشته است; براى مثال، به گفته آنها ازدواج ابراهیم با خواهر ناتنى اش (پیدایش 20:12، که بر خلاف حکم لاویان 18:9 است); و نیز به گفته آنان ازدواج یعقوب با دو خواهر (پیدایش 29:21 به بعد، برخلاف لاویان 18:18).

2 / یک) سفر خروج: این سفر با روایت تولّد موسى، حدوداً چهارصد سال پس از مرگ یوسف آغاز مى شود و با گزارش بعثت او و پس از خروج بنى اسرائیل از مصر ادامه مى یابد. سه ماه پس از خروج از مصر، موسى بر روى کوه سینا دو لوح دریافت کرد که این ده حکم، که به «ده فرمان» مشهور است، بر آنها نقش بسته بود:

ـ من هستم خداوند، خداى تو;

ـ تو را خدایان دیگر جز من نباشد;

ـ نام خدا را به باطل مبر;

ـ روز شبات (شنبه) را گرامى دار;

ـ پدر و مادرت را احترام کن;

ـ قتل مکن;

ـ زنا مکن;

ـ دزدى مکن;

ـ بر همسایه خود شهادت دروغ مده;

ـ به ناموس و اموال همسایه خود طمع نورز (خروج 20: 2.17; تثنیه 5: 6.21).

این ده فرمان، که دوبار در سفر خروج و سفر تثنیه به طور کامل و در جاى جاى تورات به طور پراکنده ذکر شده اند سرآغاز شریعت یهودى است. پس از ده فرمان در چند باب متوالى این سفر (باب هاى 20 تا 23) بخشى از احکام شرعى، بهویژه حقوقى، ذکر شده است، مانند: قوانین راجع به قتل، آدم ربایى، توهین به پدر و مادر، ضرب و جرح، سقط جنین، سرقت، تصرف در مال غیر، خیانت در امانت، زنا، جادوگرى، مقاربت با حیوان، بت پرستى، ربا، عدالت در دادگاه، شهادت دروغ، رشوه و ...

در عبرى، این سفر «شِموت»(5) («نام ها») خوانده مى شود که از آیه آغازین سفر گرفته شده است.

3 / یک) سفر لاویان: این سفر را از آن جهت «لاویان» نام نهاده اند که احکام مربوط به کاهنان را، که از خاندان لاوى اند، دربردارد. باب هاى نخستین این سفر از شیوه قربانى براى گناهان، بهویژه گناهان کاهنان، سخن مى گوید همچنین احکام خوردنى هاى پاک و ناپاک و روز شبات (شنبه) و... در این سفر آمده است. در عبرى این سفر را «وَییقرا»(6) مى نامند که از کلمه اوّلِ سفر (و... خواند) گرفته شده است. عمده احکام شرعى این سفر را در باب هاى 5، 18 تا 21، 24 تا 25 و 27 مى توان یافت که عمدتاً به انواع جرایم جنسى، دزدى، قسم دروغ، غصب، بى عدالتى در قضاوت، جادوگرى، کفرگویى، قتل و صدمات بدنى و وقف مربوط اند.

4 / یک) سفر اعداد: روایت آوارگىِ بنى اسرائیل درسینا، سرشمارى این قوم، اعیاد و قربانى ها و برخى از احکام شرعى و حقوقى از محتویات این سفر است. نام عبرى این سفر «بَمیدبار»(7) («در بیابان») است، که کلمه اى است برگرفته از آیه اوّل سفر. مطالب حقوقى این سفر عمدتاً در باب هاى 5، 6، 27، 35 و 36 آمده است. برخى از احکام حقوقى این سفر عبارت است از: جبران خسارت و نیز داورى ایزدى (اُردالى) براى زنانى که درباره آنان گمانِ زنا رفته است، قتل عمد و غیرعمد، مجازات قتل و شهرهاى پناهگاه، احکام نذیره ها و نذر، ارث و ...

5 / یک) سفر تثنیه: این سفر به تکرار احکامى که در اسفار پیشین آمده، و نیز به تاریخ بنى اسرائیل تا رحلت موسى مى پردازد. در عبرى آن را «دِواریم»،(8)به معناى «سخنان»، مى گویند که مأخوذ است از آیه اوّل سفر. در این سفر احکام شرعى بسیارى را بهویژه در باب هاى 15 تا 25 مى توان مشاهده کرد. برخى از احکام حقوقى این سفر بدین قرار است: آداب قضاوت، شهرهاى پناهگاه و مقرّرات آن، مجازات بت پرستى، شرایط شهادت در دادگاه، اجراى قسامه در صورت پیدا شدن مقتولى که قاتلش معلوم نیست، مجازات پسر لجوج و سرکش، و چگونگى به دار آویختن مجرم، قوانین راجع به جرایم جنسى، مجازات تازیانه، حیوانات حلال گوشت، سال انفکاک، نکاح و طلاق و ...

1. torah
 2. J. U., Torah, Harper's Bible Dictionary, p. 1083.
 3. Bereshit
4. این کلمه از آغاز سفر گرفته شده است: «در ابتدا خدا آسمان ها و زمین را آفرید.»

5. Shemot

6. va-Yikra
 7.Bamidbar
 8. Devarim