همه فقهاى اسلامى اتّفاق نظر دارند که اگر مردى زنى را به قتل برساند، اولیاى دم مى توانند درخواست قصاص کنند. اما با توجّه به اینکه دیه زن در فقه همه مذاهب اسلامى نصف دیه مرد است، این سخن در میان فقها مطرح شده که آیا باید نصف دیه یک انسان را به اولیاى مرد قاتل براى قصاص در برابر قتل یک زن داد یا خیر؟

فقهاى مذاهب اربعه(1) بر اساس برداشت خود از آیه زیر «(وَکَتَبْنَا عَلَیْهِمْ فِیهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَیْنَ بِالْعَیْنِ...); و بر آنان (یهود) واجب کردیم که جان در برابر جان، و چشم در برابر چشم است».(2) فتوا داده که تساوى مرد و زن در قصاص که در شریعت یهود بوده، مى تواند در شریعت اسلام جارى باشد زیرا منعى از قرآن و سنّت در مورد آن نرسیده است.(3)

امّا فقهاى امامیّه و نیز عطا و عثمان بستى واحمدو حسن بصرى (به روایتى) گفته اند که پرداخت نصف دیه از جانب اولیاى دم مقتوله لازم است، زیرا شریعت یهود در این مورد که ناسخ وجود دارد براى ما حجّت نیست، بلکه روایت امام على(علیه السلام) حجّت است(4) که فرمود:

«و من الناسخ ما کان مثبتاً فى التوراة من الفرائض فى القصاص و هو قوله تعالى (وَکَتَبْنَا عَلَیْهِمْ فِیهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَیْنَ بِالْعَیْنِ) فکان الذکر و الانثى و الحرّ والعبد شرعاً فنسخ الله تعالى ما فى التوراة بقوله تعالى (کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِى الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالاُْنثَى بِالاُْنثَى); یکى از موارد نسخ قصاص (برابر) است که در تورات ثابت بوده، چنان که قرآن مى فرماید: ما بر آنان نوشتیم که جان در برابر جان، و چشم در برابر چشم (قصاص شود) به جاى آن که حکم جداگانه قصاص مرد، زن، حرّ و عبد را بیان نماید. سپس خداوند متعال آن حکم تورات را به وسیله این آیه شریفه نسخ کرد که مى فرماید: بر شما قصاص نوشته شد: حرّ در برابر حرّ، بنده در برابر بنده، زن در برابر زن و...».(5)

و نیز حدیث صحیح عبدالله بن سنان از امام صادق(علیه السلام) که مى فرماید: «ان شاء أهلها أن یقتلوه قتلوه و یؤدّوا إلى أهله نصف الدّیة و إن شاؤوا أخذوا نصف الدّیة خمسة آلاف درهم; اگر بازماندگان آن زن بخواهند قاتل را بکشند حق دارند بکشند امّا نصف دیه را به بازماندگان آن مرد بپردازند و اگر هم مایل باشند مى توانید به جاى قصاص نصف دیه (کامل) را که 5000 درهم است (از قاتل) دریافت کنند».(6)

1. اثر الادلة المختلف فیها، ص 553 .
2. مائده، آیه 45 .
3. اثر الادلة المختلف فیها، ص 553 .
4. همان مدرک.
5. وسائل الشیعه، ج 19، ص 62، باب 33، (أبواب القصاص فی النفس).

6. وسائل الشیعه، ج 19، ص 59، ح 1 .