سیره عقلا در همه اعصار و امصار بر این بوده است که در همه علوم و فنون مهم به افراد متخصّص و خبره مراجعه مى کردند و این مسأله در میان جامعه امرى بدیهى و روشن است; چرا که همگى مى دانند، نمى شود انسان در تمام علومى که در طول حیاتش به آن احتیاج دارد، معرفت تفصیلى داشته باشد.
در اینجا مى توان مثال روشنى ذکر کرد و آن اینکه گاه بیمارى را به اتاق عمل براى جرّاحى قلب مى برند و چون بیمار مشکلات دیگرى مانند بیمارى قند و اعصاب و غیر آن دارد چندین متخصّص در بیمارى هاى مختلف به اضافه متخصّص بى هوشى، اطراف تخت او حلقه مى زنند و هر کدام نسبت به رشته تخصّصى خود مراقب آن بیمارند و جالب اینکه هیچ کدام دخالت در کار دیگرى نمى کند و هر یک در غیر رشته تحصیلى خود از دوستانى که تخصّص در رشته هاى دیگر دارند، پیروى مى کند. یعنى در آنِ واحد، چندین عالم و متخصّص به تقلید از عالمان دیگر در غیر رشته خود مى پردازند و این کار در همه جا دنیا معمول است و نشان مى دهد که سیره تمام عقلاست، مخصوصاً در عصر ما که علوم بسیار گسترده تر شده، و رشته هاى تخصّصى فزونى یافته است.
مؤلّف کتاب کفایة الاصول مى نویسد : «جواز تقلید و رجوع جاهل به عالم ـ اجمالا ـ امرى بدیهى و فطرى است که اصلا نیازى به دلیل ندارد».
مسائل شریعت نیز از این امر مستثنا نیست و طبیعى است که لازم است افراد ناآشنا، به آشنایان و متخصّصان امر دین مراجعه کنند و تکالیف خویش را از آنها بپرسند (به جز اصول دین و برخى از موارد دیگر که بحث آن خواهد آمد).
کوتاه سخن این که سیره عقلا بر رجوع به متخصّصان هر علم و فنّى است و مسائل فقهى نیز از این مسأله خارج نمى باشد و مى دانیم که شارع از چنین سیره اى منع و ردعى نکرده است، بلکه روشن خواهد شد که آن را تأیید و تقویت نیز کرده است.
به نظر مى رسد، عمده دلیل جواز تقلید، سیره عقلاست و ادلّه دیگرى که اقامه مى شود، در واقع تأیید و تقویت این دلیل است.
1 . کفایة الاصول، ص 472.
