کاشف از فلسفه احکام، باید دلیل قطعى باشد ـ اعمّ از دلیل شرعى یا عقلى یا هر دو ـ نه اینکه در این باره به یک سرى گمان ها و پندارها تکیه کنیم و بدون هیچ ضابطه و قانونى هر چه به فکرمان برسد به نام «فلسفه احکام» بازگو نماییم، چرا که گمانه زنى هاى نادرست پایه هاى احکام اسلامى را متزلزل مى کند، این شیوه نه تنها کسى را به دستورات دین علاقه مند نمى سازد، بلکه وسیله خوبى براى از بین بردن ارزش هاى دینى و بى اعتبار جلوه دادن آنها خواهد بود.

مثلا نماز را یک نوع ورزش و اذان را وسیله اى براى تقویت تارهاى صوتى و روزه را منحصراً رژیمى براى لاغر شدن، و رکوع و سجود را دستورى براى بهداشت ستون فقرات و پیشگیرى از بیمارى «سیاتیک» بدانیم.

این چنین تخیّلات و حدس و گمان و فلسفه بافى هاى مضحک، زیان بخش، خطرناک و غیر منطقى است.(1)

یکى از دانشمندان اهل سنّت مى گوید: «با استقرا و تتبّع در منابع فقهى این مطلب ثابت شده است که «علل» (و فلسفه) احکام را یا از متن نصوص یا از اجماع یا از طریق استنباط فقهى از مجموع احکام الهى باید کشف کرد. آنگاه نمونه هایى را در ارتباط با کشف «علّت حکم» از نصوص قرآن و اجماع نقل مى کند و بحث مفصلى در مورد «تنقیح مناط» و «تخریج مناط» و «تحقیق مناط» کرده و فرق میان آنها را بیان کرده است».(2)

1. ر.ک: پاسخ به پرسش هاى مذهبى، ص 272.
2. ر.ک: اصول الفقه (شلبى)، ص 249-236.