ارتباط این آیه و آیه بعد با آیات قبل از این نظر است که در آیات گذشته به دو دسته مؤمن خالص و کافر لجوج اشاره شده بود، در اینجا نیز با ذکر دو مثال جالب وضع این دو طایفه مجسّم گردیده است.

نخست افرادى را که در گمراهى بودند سپس با پذیرش حق و ایمان تغییر مسیر داده اند، به مرده اى تشبیه مى کند که به اراده و فرمان خدا زنده شده است. آیه مى فرماید: «آیا کسى که مرده بود، سپس او را زنده کردیم، و نورى برایش قرار دادیم که با آن در میان مردم راه برود، همانند کسى است که در ظلمتها باشد و از آن خارج نگردد؟!» (أَوَ مَنْ کَانَ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَاهُ وَ جَعَلْنَا لَهُ نُورًا یَمْشِى بِهِ فِى النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِى الظُّلُمَاتِ لَیْسَ بِخارج مِنْهَا).

منظور از این «نور»، تنها قرآن و تعلیمات پیامبر(ص) نیست، بلکه علاوه بر این، ایمان به خدا، بینش و درک تازه اى به انسان مى بخشد، افق دید او را از زندگى محدود مادى و چهار دیوار عالم ماده فراتر برده و در عالمى وسیع فرو مى برد.

در پرتو این نور مى تواند راه زندگى خود را در میان مردم پیدا کند و از بسیارى اشتباهات که دیگران به خاطر آز و طمع و به علّت تفکّر محدود مادّى، یا غلبه خودخواهى و هوى و هوس گرفتار آن مى شوند، مصون و محفوظ بماند.

و اینکه در روایات اسلامى مى خوانیم: «الْمُؤمِنُ یَنظُرُ بِنُورِ اللّهِ» (انسانِ باایمان با نور خدا نگاه مى کند) اشاره به همین حقیقت است.

در پایان آیه به علّت این سرنوشت شوم اشاره کرده مى گوید: «این گونه براى کافران، اعمال (زشتى) که انجام مى دادند، تزیین شده (و زیبا جلوه کرده) است» (کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ).

(آیه 123) و از آنجا که قهرمان این ماجرا در جهت نفى ابوجهل بود که از سردمداران مشرکان مکّه و قریش محسوب مى شد، در این آیه به وضع این رهبران گمراه و زعماى کفر و فساد اشاره کرده مى فرماید: «و (نیز) این گونه در هر شهر و آبادى، بزرگان گنهکارى قرار دادیم (افرادى که همه گونه قدرت در اختیارشان گذاردیم; امّا آنها سوءاستفاده کرده، و راه خطا پیش گرفتند;) و سرانجام کارشان این شد که به مکر (و فریب مردم) پرداختند» (وَ کَذلِکَ جَعَلْنَا فِى کُلِّ قَرْیَة أَکَابِرَ مُجْرِمِیهَا لِیَمْکُرُوا فِیهَا).

در پایان آیه مى گوید: «ولى آنها تنها خودشان را فریب نمى دهند و نمى فهمند» (وَ مَا یَمْکُرُونَ إِلاَّ بِأَنْفُسِهِمْ وَ مَا یَشْعُرُونَ).

از این آیه به خوبى استفاده مى شود که مفاسد و بدبختى هایى که دامن اجتماعات را مى گیرد، از بزرگ ترها و سردمداران اقوام سرچشمه مى گیرد. آنها هستند که با انواع حیله و نیرنگ راه خدا را دگرگون ساخته و چهره حق را بر مردم مى پوشانند.