منظور از «الیَوم» (امروز)، که در دو جمله بالا تکرار شده چیست؟ آنچه مفسّران شیعه آن را در کتب خود آورده اند و روایات متعدّدى از طرق معروف اهل تسنن و شیعه آن را تأیید مى کند و با محتویات آیه کاملا سازگار است، این که منظور روز غدیرخم است، روزى که پیامبر اسلام(ص) امیرمؤمنان على(ع) را رسماً براى جانشینى خود تعیین کرد. آن روز بود که آیین اسلام به تکامل نهایى خود رسید و کفّار در میان امواج یأس فرو رفتند زیرا انتظار داشتند که آیین اسلام قائم به شخص باشد و با از میان رفتن پیامبر اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام تدریجاً برچیده شود، امّا هنگامى که مشاهده کردند مردى که از نظر علم و تقوا و قدرت و عدالت بعد از پیامبر در میان مسلمانان بى نظیر بود، به عنوان جانشین پیامبر(ص) انتخاب و از مردم براى او بیعت گرفته شد، یأس و نومیدى نسبت به آینده اسلام آنها را فرا گرفت و فهمیدند که آیینى ریشه دار و پایدار است.

نکته جالبى که باید در اینجا به آن توجّه کرد این است که قرآن در آیه 55 سوره نور چنین مى گوید: «خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند وعده مى دهد که قطعاً آنان را حکمران در روى زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید; و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت; و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدّل مى کند.»

در این آیه خداوند مى فرماید: آیینى را که براى آنها «پسندیده»، در روى زمین مستقر مى سازد. با توجّه به اینکه سوره نور قبل از سوره مائده نازل شده است، و با توجّه به جمله «رَضیتُ لَکُمُ الإسلامَ دینًا» که در آیه مورد بحث درباره ولایت على(ع) نازل شده، نتیجه مى گیریم که اسلام در صورتى در روى زمین مستحکم و ریشه دار خواهد شد که با «ولایت» همراه باشد زیرا این همان آیینى است که خدا «پسندیده» و وعده استقرار و استحکامش را داده است. به تعبیرى دیگر، اسلام در صورتى عالمگیر مى شود که از مسأله ولایت اهل بیت(ع) جدا نگردد.

مطلب دیگرى که از ضمیمه کردن آیه 55 سوره نور با آیه مورد بحث استفاده مى شود این است که در آنجا سه وعده به افراد باایمان داده شده است: خلافت در روى زمین، امنیت و آرامش براى پرستش پروردگار و استقرار آیینى که مورد رضایت خداست.

این سه وعده در روز غدیر خم با نزول آیه «الیَومَ أکمَلتُ لَکُم دینَکُم...» جامه عمل به خود پوشید زیرا نمونه کامل فرد باایمان و عمل صالح یعنى على(ع) به جانشینى پیامبر(ص) نصب شد و، به مضمون جمله «الیومَ یَئسَ الّذینَ کَفَروا مِن دینِکُم»، مسلمانان در آرامش و امنیت نسبى قرار گرفتند همچنین به مضمون «وَ رَضیتُ لَکُمُ الإسلامَ دینًا»، آیین مورد رضایت پروردگار در میان مسلمانان استقرار یافت.

در پایان آیه بار دیگر به مسائل مربوط به گوشتهاى حرام برگشته و حکم صورت اضطرار را بیان مى کند مى گوید: «امّا آنها که در حال گرسنگى، دستشان به غذاى دیگرى نرسد، و متمایل به گناه نباشند، (مانعى ندارد که از گوشتهاى ممنوع بخورند;) خداوند آمرزنده و مهربان است» و به هنگام ضرورت بندگان خود را به مشقّت نمى افکند و آنها را کیفر نمى دهد (فَمَنِ اضْطُرَّ فِى مَخْمَصَة غَیْرَ مُتَجَانِف لاِِثْم فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ).(1)

1. «مخمصه» از ماده «خمص»، به معنى فرورفتگى است. همچنین به معنى گرسنگى شدید که باعث فرورفتگى شکم مى شود، آمده است.