(آیه 37) بعد از ماجراى وسوسه ابلیس و دستور خروج آدم از بهشت، آدم به فکر جبران خطاى خویش افتاد و با تمام جان و دل متوجّه پروردگار شد. لطف خدا به یارى او شتافت و چنانکه قرآن در این آیه مى گوید: «سپس آدم از پروردگارش کلماتى دریافت داشت; (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت» (فَتَلَقَّى ءَادَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَات فَتَابَ عَلَیْهِ).
«چراکه او توبه پذیر و مهربان است» (إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ).
«توبه» به معنى بازگشت است و در لسان قرآن به معنى بازگشت از گناه مى آید زیرا هر گناهکارى در حقیقت از پروردگارش فرار کرده، هنگامى که توبه مى کند به سوى او بازمى گردد.
خداوند نیز در حالت عصیان بندگان، گویى از آنها روى گردان مى شود، هنگامى که خداوند به توبه توصیف مى شود، مفهومش این است که نظر لطف و رحمت و محبّتش را به آنها بازمى گرداند.
معروف این است که «کلمات» و سخنانى را که خدا براى توبه به آدم تعلیم داد، جملات سوره أعراف آیه 23 مى باشد. «گفتند: پروردگارا! ما به خویشتن ستم کردیم; و اگر ما را نبخشى و بر ما رحم نکنى، از زیانکاران خواهیم بود.»
بعضى گفته اند منظور از کلمات، این دعا بوده است:
اللّهمّ لا إله إلاّ أنت سبحانک و بحمدک ربّ إنّى ظلمتُ نفسى فاغفرلى إنّک خیر الغافرین.
اللّهمّ لا إلهَ إلاّ أنت سبحانک و بحمدک ربّ إنّى ظلمتُ نفسى فارحمنى إنّک خیر الرّاحمین.
اللّهمّ لا إله إلاّ أنت سبحانک و بحمدک ربّ إنّى ظلمتُ نفسى فتب علىّ إنّکَ أنت التّوّاب الرّحیم.
در روایات متعدّدى که از طریق اهل بیت(ع) وارد شده مى خوانیم که مقصود از «کلمات» تعلیم اسماء بهترین مخلوقات خدا یعنى محمّد و على و فاطمه و حسن و حسین(ع) بوده است. آدم با توسّل به این کلمات از درگاه خداوند تقاضاى بخشش نمود و خدا او را بخشید.
تفسیرهاى فوق منافاتى با هم ندارند.
(آیه 38) توبه آدم پذیرفته شد ولى اثر وضعى کار او که هبوط به زمین بود، تغییر نیافت. قرآن مى فرماید: «گفتیم: همگى از آن، فرود آیید! هرگاه هدایتى از طرف من براى شما آمد، کسانى که از آن پیروى کنند، نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگین شوند» (قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعًا فِإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّى هُدًى فَمَنْ تَبِـعَ هُدَاىَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَ هُمْ یَحْزَنُونَ).
(آیه 39) «و کسانى که کافر شدند، و آیات ما را دروغ پنداشتند اهل دوزخند; و همیشه در آن خواهند بود» (وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِـَایَاتِنَا أُولَـئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ).
