مى دانیم حج و عمره از عباداتى است که انسان را از جهان ماده جدا کرده و در محیطى مملوّ از معنویت فرو مى برد. تعیّنات زندگى مادى، جنگ و جدالها، خصومتها، هوسهاى جنسى، لذّات مادّى، در مراسم حجّ و عمره به کلّى کنار مى روند و انسان به یک نوع ریاضت مشروع الهى دست مى زند. به نظر مى رسد که تحریم صید در حال احرام نیز به همین منظور است.
از این گذشته، اگر صید کردن براى زوّار خانه خدا کار مشروعى بود، با توجّه به این همه رفت و آمدى که هر سال در این سرزمینهاى مقدّس مى شود، نسل بسیارى از حیوانات در آن منطقه که به حکم خشکى و کم آبى، حیواناتش نیز کم است، برچیده مى شد. مخصوصاً با توجّه به اینکه در غیر حال احرام نیز صید حرم همچنین کندن درختان و گیاهان آن ممنوع است، روشن مى شود که این دستور ارتباط نزدیکى با مسأله حفظ محیط زیست و نگه دارى گیاهان و حیوانات آن منطقه از فنا و نابودى دارد.
(آیه 97) در تعقیب آیات گذشته که در زمینه تحریم صید در حال احرام بحث مى کرد، در این آیه به اهمّیت مکّه و اثر آن در سازمان زندگى اجتماعى مسلمانها اشاره کرده مى فرماید: «خداوند، کعبه ـ بیت الحرام ـ را وسیله اى براى استوارى و سامان بخشیدن به کار مردم قرار داده است» (جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِلنَّاسِ).
و از آنجا که این مراسم باید در محیطى امن و امان از جنگ و کشمکش و نزاع صورت گیرد، به اثر ماه هاى حرام (ماه هایى که جنگ مطلقاً در آن ممنوع است) در این موضوع اشاره کرده مى فرماید: «و همچنین ماه حرام» (وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ).
و نیز نظر به اینکه وجود «قربانى هاى بى نشان، و قربانى هاى نشاندار» که تغذیه مردم را در ایّامى که اشتغال به مراسم حج و عمره دارند تأمین کرده و فکرشان را از این جهت آسوده مى کند تأثیرى در تکمیل این برنامه دارد به آنها نیز اشاره کرده مى گوید: (وَالْهَدْىَ وَالْقَلاَئِدَ).
در پایان آیه مى گوید: «این گونه احکام (حساب شده و دقیق،) به خاطر آن است که بدانید خداوند، آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، مى داند; و خدا به هر چیزى داناست» و از همه چیز ـ به خصوص نیازمندى هاى روحى و جسمى بندگانش ـ باخبر است (ذلِکَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِى السَّمَـوَاتِ وَ مَا فِى الاَْرْضِ وَ أَنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَىْء عَلِیمٌ).
(آیه 98) در این آیه براى تأکید دستورهاى گذشته و تشویق مردم به انجام آنها و تهدید مخالفان و معصیت کاران مى فرماید: «بدانید خدا داراى مجازات شدید، و (در عین حال) آمرزنده و مهربان است» (إِعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ وَ أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ).
(آیه 99) و براى تأکید بیش تر مى گوید: «پیامبر وظیفه اى جز رسانیدن پیام (الهى) ندارد» و مسؤول اعمال شما نیست (مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّالْبَلاَغُ).
«و خداوند آنچه را آشکار، و آنچه را پنهان مى دارید مى داند» (وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا تَکْتُمُونَ).
(آیه 100) در آیات گذشته سخن از تحریم مشروبات الکلى و قمار و انصاب و ازلام و صید کردن در حال احرام بود، از آنجا که بعضى از افراد ممکن است براى ارتکاب این گونه گناهان عمل اکثریت را در پاره اى از محیطها دستاویز قرار دهند، خداوند یک قاعده کلّى را بیان کرده مى فرماید: «بگو: (هیچ گاه) ناپاک و پاک مساوى نیستند; هر چند فزونى ناپاکها، تو را به شگفتى اندازد» (قُلْ لاَیَسْتَوِى الخَبِیثُ وَالطَّیِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَکَ کَثْرَةُ الْخَبِیثِ).
بنابراین «خبیث» و «طیّب» در آیه، به معنى هرگونه موجود پاک و ناپاک، اعم از غذاها و افکار است.
در پایان آیه اندیشمندان را مخاطب ساخته مى گوید: «از (مخالفت) خدا بپرهیزید اى صاحبان خرد، شاید رستگار شوید» (فَاتَّقُوا اللَّهَ یَا أُولِى الاَْلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ).
