(آیه 63) قرآن بار دیگر دست مشرکان را گرفته و به درون فطرتشان مى برد و در آن مخفیگاه اسرارآمیز، نور توحید و یکتاپرستى را به آنها نشان مى دهد. به پیامبر(ص) دستور مى دهد «بگو: چه کسى شما را از تاریکى هاى خشکى و دریا رهایى مى بخشد؟!» (قُلْ مَنْ یُنَجِّیکُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ).
ظلمت و تاریکى گاهى جنبه حسّى دارد و گاهى جنبه معنوى: ظلمت حسّى آن است که نور به کلّى قطع شود یا آن چنان ضعیف شود که انسان جایى را نبیند و یا به زحمت ببیند. ظلمت معنوى همان مشکلات، گرفتارى ها، پریشانى ها و آلودگى هایى است که عاقبتشان تاریک و ناپیداست.
اگر این تاریکى با حوادث وحشتناکى آمیخته شود، مثلا اگر در شبى تاریک در میان بیابانى راه را گم کند و صداى وحشتناک حیوانات درّنده که در دل شب طعمه اى براى خود مى جویند به گوش او رسد، در چنین لحظاتى انسان همه چیز را به دست فراموشى مى سپارد و جز خودش و نور تابناکى که در اعماق جانش مى درخشد و او را به سوى مبدئى مى خواند که تنها اوست که مى تواند چنان مشکلاتى را حل کند، همه را از یاد مى برد. این گونه حالات دریچه هایى هستند به جهان توحید و خداشناسى.
از این رو در جمله بعد مى گوید: «در چنین حالى (از لطفِ بى پایان او استمداد مى کنید، و) او را با حالت تضرّع (و آشکارا) و در پنهانى مى خوانید» (تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَ خُفْیَةً).
منظور این است که خداوند هم مشکلات شدید و هم مشکلات ضعیف را حل مى کند.
و با آن مبدأ بزرگ عهد و پیمان مى بندید و مى گویید: «اگر از این (خطرات و ظلمتها) ما را رهایى بخشد، از شکرگزاران خواهیم بود» (لَئِنْ أَنْجَـنَا مِنْ هَـذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ).
(آیه 64) اى پیامبر! «بگو: خداوند شما را از اینها، و از هر مشکل و ناراحتى، نجات مى دهد; (و بارها چنین کرده، ولى) باز هم شما براى او شریک قرار مى دهید» و راه کفر مى پویید (قُلِ اللَّهُ یُنَجِّیکُمْ مِنْهَا وَ مِنْ کُلِّ کَرْب ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِکُونَ).
«کرب» در اصل به معنى زیر و رو کردن زمین و حفر کردن آن است و نیز به معنى گره محکمى که در طناب دلو مى زنند آمده است، سپس در غم و اندوه هایى که قلب انسان را زیر و رو مى کند و همچون گرهى بر دل انسان مى نشیند گفته شده است.
