مسأله فردپرستى یکى از بزرگ ترین خطراتى است که مبارزات هدفى را تهدید مى کند. وابستگى به شخص معیّن، اگرچه پیامبر خاتم باشد، مفهومش پایان یافتن کوشش و تلاش براى پیشرفت، به هنگام از دست رفتن آن شخص است. این وابستگى، یکى از نشانه هاى عدم رشد اجتماعى است.

قرآن در آیه مورد بحث با صراحت مى گوید: «محمّد(ص) فقط فرستاده خداست; و پیش از او، فرستادگان دیگرى نیز بودند; آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود، شما به عقب برمى گردید؟!» و اسلام را رها کرده به دوران جاهلیت و کفر بازگشت خواهید نمود؟! (وَ مَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ).

سپس مى فرماید: «و هرکس به عقب باز گردد، هرگز به خدا ضررى نمى زند» (وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْـًا).

زیرا با این عمل، نه تنها چرخهاى سعادت خود را متوقّف مى سازند، بلکه آنچه را به دست آورده اند نیز به سرعت از دست خواهند داد.

در پایان آیه به اقلّیّتى که در جنگ احد على رغم همه مشکلات و انتشار خبر شهادت پیغمبر، دست از جهاد برنداشتند اشاره کرده و کوششهاى آنها را مى ستاید و آنها را به عنوان شاکران و کسانى که از نعمتها در راه خدا استفاده کردند، معرّفى مى کند مى فرماید: «و خداوند به زودى شاکران (و استقامت کنندگان) را پاداش خواهد داد» (وَ سَیَجْزِى اللَّهُ الشَّاکِرِینَ).

 (آیه 145) همان طور که گفتیم شایعه بى اساس شهادت پیامبر در احد عدّه زیادى از مسلمانان را به وحشت افکند، تا آنجا که از میدان جنگ فرار کردند. حتّى بعضى مى خواستند از اسلام هم برگردند. در این آیه مجدّداً براى تنبیه و بیدارى این دسته مى فرماید: «هیچ کس، جز به فرمان خدا، نمى میرد; سرنوشتى است تعیین شده» بنابراین، مرگ پیامبر یا دیگران، یک سنّت الهى است (وَ مَا کَانَ لِنَفْس أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ کِتَابًا مُؤَجَّلاً).

اگر پیامبر در این میدان شربت شهادت مى نوشید، چیزى جز انجام یافتن یک سنّت الهى نبود. از سوى دیگر، فرار از میدان جنگ نمى تواند از فرا رسیدن اجل جلوگیرى کند همان طور که شرکت در میدان جهاد اجل انسان را جلو نمى اندازد.

در پایان آیه مى گوید: سعى و کوشش انسان هیچ گاه ضایع نمى شود. اگر هدف کسى تنها نتیجه هاى مادّى و دنیوى باشد و، همانند بعضى از رزمندگان احد، تنها به خاطر غنیمت تلاش کند، سرانجام بهره اى از آن به دست مى آورد، امّا اگر هدف عالى تر بود و کوششها در مسیر حیات جاویدان و فضایل انسانى به کار افتاد، باز به هدف خود خواهد رسید. مى فرماید: «هرکس پاداش دنیا را بخواهد (و در زندگى خود، در این راه گام بردارد،) چیزى از آن به او خواهیم داد; و هرکس پاداش آخرت را بخواهد، از آن به او مى دهیم» (وَ مَنْ یُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَ مَنْ یُرِدْ ثَوَابَ الاَْخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا).

حال که رسیدن به دنیا یا آخرت هر دو نیازمند کوشش است چرا انسان سرمایه هاى وجودى خود را در مسیر دوم، که یک مسیر عالى و پایدار است به کار نیندازد ؟

سپس بار دیگر تأکید مى کند که: «و به زودى سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد» (وَ سَنَجْزِى الشَّاکِرِینَ).