(آیه 151) خداوند در آخرین جمله از آیه گذشته یکى از دلایل تغییر قبله را تکمیل نعمت خود بر مردم و هدایت آنان بیان کرد، در این آیه با ذکر کلمه «کما» اشاره به این حقیقت مى کند که تغییر قبله تنها نعمت خدا بر شما نبود بلکه نعمتهاى فراوان دیگرى به شما داده است. مى فرماید: «همان گونه که (با تغییر قبله، نعمت خود را بر شما کامل کردیم،) رسولى از خودتان در میان شما فرستادیم» (کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ).
او بشر است و تنها بشر مى تواند مربّى و رهبر و سرمشق انسانها گردد و از دردها و نیازها و مسائل او آگاه باشد، که این خود نعمت بزرگى است.
سپس به چهار نعمت دیگر که از برکت این پیامبر عاید مسلمین شد، اشاره مى کند.
1. «تا آیات ما را بر شما بخواند» (یَتْلُوا عَلَیْکُمْ ءَایَاتِنَا).
و قلوبتان را آماده پذیرش معانى آن کند. بنابراین، تلاوت منظّم و حساب شده پیامبر براى ایجاد آمادگى در برابر تعلیم و تربیت است که در جمله هاى بعد به آن اشاره مى شود.
2. «و شما را پاک کند» (وَ یُزَکِّیکُمْ).
«تزکیه» به معنى افزودن و نمو دادن است. یعنى او با کمک گرفتن از آیات خدا، بر کمالات معنوى و مادى شما مى افزاید و روحتان را نمو مى دهد.
3. «و به شما، کتاب و حکمت بیاموزد» (وَ یُعَلِّمُکُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ).
گرچه تعلیم به طور طبیعى، مقدّم بر تربیت است، امّا قرآن مجید براى اثبات این حقیقت که هدف نهایى تربیت است، غالباً آن را مقدّم بر تعلیم ذکر کرده است.
کتاب اشاره به آیات قرآن و وحى الهى است که به صورت اعجاز بر پیامبر نازل شده و حکمت سخنان پیامبر و تعلیمات اوست که سنّت نام دارد.
4. «و آنچه را نمى دانستید، به شما یاد دهد» (وَ یُعَلِّمُکُمْ مَالَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ).
بنابراین اگر پیامبران نبودند، بسیارى از علوم براى همیشه از شما مخفى بود. آنها علاوه بر اینکه رهبر اخلاقى و اجتماعى بودند پیشواى علمى نیز بودند که بدون رهبرى آنها علوم انسانى نضج نمى گرفت.
(آیه 152) این آیه به مردم اعلام مى کند که جا دارد شکر این نعمتهاى بزرگ را به جا آورند و با بهره گیرى صحیح از آنها حقّ شکر او را ادا کنند. مى فرماید: «پس به یاد من باشید تا به یاد شما باشم و شکرِ مرا گویید و (در برابر نعمتهایم) کفران نکنید» (فَاذْکُرُونِى أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِى وَ لاَتَکْفُرُونِ).
جمله «به یاد من باشید» اشاره به یک اصل تربیتى است. به یاد من باشید یعنى به یاد ذات پاکى که سرچشمه خوبیها و نیکیهاست. توجّه به این ذات پاک، شما را در فعالیتها مخلص تر، مصمّم تر، نیرومندتر و متّحدتر مى سازد.
و منظور از شکرگزارى و عدم کفران آن است که هر نعمتى را درست به جاى خود مصرف کنید و در راه همان هدفى که براى آن آفریده شده اید به کار گیرید تا مایه فزونى رحمت و نعمت خدا گردد.
