جمعى از یهود عقیده داشتند که مسؤول حفظ امانتهاى دیگران نیستند. منطق آنها این بود که مى گفتند ما اهل کتابیم و پیامبر الهى و کتاب آسمانى او در میان ما بوده است. ولى در مقابل اینها گروهى از اهل کتاب بااین تفکّر غیرانسانى موافق نبودند و خود را موظّف به پرداخت حقوق دیگران مى دانستند.

در این آیه به هر دو گروه اشاره کرده، حقّ هرکدام را ادا مى کند. مى فرماید: «و در میان اهل کتاب، کسانى هستند که اگر ثروت زیادى به رسم امانت به آنها بسپارى، به تو باز مى گردانند; و کسانى هستند که اگر یک دینار هم به آنان بسپارى، به تو باز نمى گردانند; مگر تا زمانى که بالاى سر آنها ایستاده (و بر آنها مسلّط) باشى» (وَ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطَار یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِینَار لاَ یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ إِلاَّ مَادُمْتَ عَلَیْهِ قَائِمًا).

به این ترتیب، قرآن مجید به خاطر غلط کارى گروهى از آنان، همه آنها را محکوم نمى کند. و این یک درس مهم اخلاقى به همه مسلمین است.

در ضمن نشان مى دهد، آن گروهى که خود را در تصرّف و غصب اموال دیگران مجاز و مأذون مى دانستند، هیچ منطقى جز زور و سلطه را پذیرا نیستند. و نمونه آن را به طور گسترده در دنیاى امروز در صهیونیستها مشاهده مى کنیم. و این از مسائل جالبى است که در قرآن مجید در آیه فوق پیشگویى شده. به همین دلیل، مسلمانان براى استیفاى حقوق خود از آنان هیچ راهى جز کسب قدرت ندارند.

سپس در ادامه آیه، منطق این گروه را در مورد غصب اموال دیگران، بیان مى کند. مى فرماید: «این به خاطر آن است که مى گویند: ما در برابر اُمّیّین [= غیر یهود]، مسؤول نیستیم» (ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَیْسَ عَلَیْنَا فِى الاُْمِّیِّینَ سَبِیلٌ).

آرى آنها با این خود برتربینى و امتیاز دروغین، به خود حق مى دادند که اموال دیگران را به هر اسم و عنوان تملّک کنند. این منطق از اصل خیانت آنها در امانت، به مراتب بدتر و خطرناک تر بود.

قرآن مجید در پاسخ آنها در پایان همین آیه باصراحت مى گوید: «و بر خدا دروغ مى بندند; در حالى که مى دانند» این سخن دروغ است (وَ یَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ).

آنها به خوبى مى دانستند که در کتب آسمانیشان به هیچوجه اجازه خیانت در امانتهاى دیگران به آنان داده نشده، در حالى که آنها براى توجیه اعمال ننگین خویش چنین دروغهایى را مى ساختند و به خدا نسبت مى دادند.

(آیه 76) این آیه ضمن نفى کلام اهل کتاب که مى گفتند خوردن اموال غیر اهل کتاب براى ما حرام نیست و به همین دلیل، براى خود آزادى عمل قائل بودند، همان آزادى که امروز هم در اعمال بسیارى از آنها مى بینیم که هرگونه تعدّى و تجاوز به حقوق دیگران را براى خود مجاز مى دانند، مى فرماید: «آرى، کسى که به پیمان خود وفا کند و پرهیزگارى پیشه نماید، (خدا او را دوست مى دارد; زیرا) خداوند پرهیزگاران را دوست دارد» (بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ).

یعنى معیار برترى انسان و مقیاس شخصیت و ارزش آدمى، وفاى به عهد و عدم خیانت در امانت و تقوا و پرهیزگارى به طور عام است.