سؤالى که در شأن نزول بالا براى جمعى از مسلمانان عصر پیامبر مطرح بود یک سؤال عمومى براى بسیارى از مردم در هر عصر و زمان است. آنها غالباً زندگى مرفّه گردنکشان فراعنه و افراد بى بندوبار را با زندگى پرمشقّت جمعى از افراد باایمان مقایسه مى کنند و گاهى این موضوع در افراد سست ایمان ایجاد تردید مى کند.

این سؤال اگر به دقّت بررسى شود پاسخهاى روشنى دارد که آیه مورد بحث به بعضى از آنها اشاره کرده است. مى گوید: «رفتو آمدِ (پیروزمندانه) کافران در شهرها، تو را نفریبد!» (لاَیَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ کَفَرُوا فِى الْبِلاَدِ).

(آیه 197) در این آیه مى فرماید: «این متاع ناچیزى است» (مَتَاعٌ قَلِیلٌ).

یعنى بسیارى از پیروزیهاى طغیانگران و ستمکاران، ابعاد محدودى دارد همان طور که محرومیتها و ناراحتى هاى بسیارى از افراد باایمان نیز محدود است.

سپس مى افزاید: به دنبال این پیروزیها، عواقب شوم و مسؤولیتهاى آن دامانشان را خواهد گرفت «و سپس جایگاهشان دوزخ، و چه بد جایگاهى است!» (ثُمَّ مَأْوَیهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهَادُ).

بنابراین، نمى توان حال این دو را با یکدیگر مقایسه کرد زیرا افراد بى ایمان از هر طریقى ـ خواه مشروع یا نامشروع و حتّى با مکیدن خون بینوایان ـ براى خود ثروت اندوزى مى کنند، در حالى که مؤمنان براى رعایت اصول حق و عدالت محدودیتهایى دارند، و باید هم داشته باشند.

(آیه 198) در آیه قبل سرانجام افراد بى ایمان تشریح شده بود، در این آیه عاقبت پرهیزگاران بیان مى شود. مى فرماید: «ولى کسانى که (ایمان دارند، و) از پروردگارشان مى پرهیزند، (و براى رسیدن به سرمایه هاى مادّى، موازین حق و عدالت را در نظر گرفتند، و یا به خاطر ایمان به خدا، از وطنهاى خود آواره شدند و در محاصره اجتماعى و اقتصادى قرار گرفتند، در برابر این مشکلات) براى آنها باغهایى از بهشت است، که از زیر درختانش نهرها جارى است; همیشه در آن خواهند بود» (لَـکِنِ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهَاالاَْنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا).

سپس مى افزاید: «این، (نخستین) پذیرایى است که از سوى خداوند به آنها مى رسد» (نُزُلاً مِنْ عِنْدِاللَّهِ).

«نُزُل» در لغت به معنى چیزى است که براى پذیرایى میهمان آماده مى شود.

و پذیرایى مهم و عالى تر، همان نعمتهاى روحانى و معنوى است که در پایان آیه به آن اشاره کرده مى فرماید: «و آنچه در نزد خداست، براى نیکان بهتر است» (وَ مَا عِنْدَاللَّهِ خَیْرٌ لِلاَْبْرَارِ).