آیه مى گوید: «خداوند از اینکه به (موجودات ظاهراً کوچکى مانند) پشه، و حتّى کم تر از آن، مثال بزند شرم نمى کند» (إِنَّ اللَّهَ لاَیَسْتَحىِ أَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا).
مثال وسیله اى براى تجسّم حقیقت است. گاهى که گوینده در مقام تحقیر و بیان ضعف مدّعیان است، بلاغت سخن ایجاب مى کند که براى نشان دادن ضعف آنها، موجود ضعیفى را براى مثال انتخاب کند. مثلا در آیه 73 سوره حج مى خوانیم: «اى مردم، مَثَلى زده شده است، به آن گوش فرا دهید: کسانى را که غیر از خدا مى خوانید، هرگز نمى توانند مگسى بیافرینند، هرچند براى این کار دست به دست هم دهند; و هر گاه مگس چیزى از آنها برباید، نمى توانند آن را بازپس گیرند. هم این طلب کنندگان ناتوانند، و هم آن مطلوبان (هم این عابدان، و هم آن معبودان).»
در اینکه منظور از «فما فوقها» (پشه یا بالاتر از آن) چیست؟ مفسّران دو گونه تفسیر کرده اند. گروهى گفته اند: منظور بالاتر از آن در کوچکى است زیرا در مقام بیان کوچکى مثال است و برترى نیز از این نظر مى باشد. مثل اینکه به کسى بگوییم چرا براى یک تومان این همه زحمت مى کشى شرم نمى کنى؟ او مى گوید شرمى ندارد من براى بالاتر از آن هم زحمت مى کشم حتّى براى یک ریال!
بعضى دیگر گفته اند: مراد بالاتر از نظر بزرگى است. یعنى خداوند هم مثالهاى کوچک را مطرح مى کند و هم مثالهاى بزرگ را ـ تفسیر اوّل مناسب تر به نظر مى رسد.
سپس آیه مى فرماید: «آنان که ایمان آورده اند، مى دانند که آن، حقیقتى است از طرف پروردگارشان» (فَأَمَّا الَّذِینَ ءَامَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ).
آنها در پرتو ایمان و تقوا از لجاجت و عناد و کینه توزى با حق دورند.
«و امّا آنها که راه کفر را پیموده اند (این موضوع را بهانه کرده) مى گویند: منظور خداوند از این مَثَل چه بوده است؟! (آرى،) خدا جمع زیادى را با آن گمراه و گروه بسیارى را هدایت مى کند» (وَ أَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَـذَا مَثَلاً یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَ یَهْدِى بِهِ کَثِیرًا).
خداوند مى فرماید: «ولى تنها فاسقان را با آن گمراه مى سازد» (وَ مَا یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِینَ).
منظور از «فاسقین» کسانى هستند که از راه و رسم عبودیت و بندگى پا بیرون نهاده اند زیرا «فسق» از نظر لغت به معنى خارج شدن هسته از درون خرما است سپس در این معنى توسعه داده شده و به کسانى که از جادّه بندگى خداوند بیرون مى روند اطلاق شده است.
