عصر جاهلیت از نظر ادبیات یک عصر طلایى بود. همان اعراب بادیه نشین، همان پابرهنه ها با تمام محرومیتهاى اقتصادى و اجتماعى، دلهایى سرشار از ذوق ادبى و سخن سنجى داشتند. عربها در زمان جاهلیت یک بازار بزرگ سال به نام بازار عکاظ داشتند که یک مجمع مهمّ ادبى و کنگره سیاسى ـ قضایى نیز محسوب مى شد.

در این بازار، علاوه بر فعالیتهاى اقتصادى، عالى ترین نمونه هاى نظم و نثر عربى از طرف شعرا و سخن سرایان توانا عرضه مى گردید و بهترین آنها به عنوان شعر سال انتخاب مى شد. البتّه موفّقیّت در این مسابقه بزرگ ادبى، افتخار بزرگى براى سراینده آن شعر و قبیله اش بود.

در چنین عصرى، قرآن آنها را به مقابله به مثل دعوت کرد و همه از آوردن مانند آن اظهار عجز کردند.

گواه زنده این تفسیر حدیثى است که از امام سجّاد(ع) رسیده آنجا که مى فرماید: «قریش و یهود به قرآن نسبت ناروا دادند گفتند: قرآن سِحر است، آن را خودش ساخته و به خدا نسبت داده است. خداوند به آنها اعلام فرمود: الم ذلِکَ الْکِتَابُ. یعنى اى محمّد، کتابى که بر تو فرو فرستادیم از همین حروف مقطعه (الف، لام، میم) و مانند آن است ـ که همان حروف الفباى شماست ـ همانند آن را بیاورید اگر راست مى گویید.»

نکته دیگرى که این نظریه را تأیید مى کند این است که در 24 مورد از آغاز سوره هاى قرآن پس از ذکر حروف مقطعه سخن از قرآن و عظمت آن به میان آمده است و این نشان مى دهد که میان حروف مقطعه و عظمت قرآن ارتباط وجود دارد.

(آیه 2) بعد از بیان حروف مقطعه، قرآن به عظمت این کتاب آسمانى اشاره کرده مى گوید: «آن کتاب باعظمتى است که شک در آن راه ندارد» (ذلِکَ الْکِتَابُ لاَرَیْبَ فِیهِ).

اینکه مى گوید شک در آن راه ندارد، یک ادّعا نیست بلکه آن چنان آثار صدق، عظمت، انسجام، استحکام، عمق معانى، فصاحت لغات و تعبیرات در آن نمایان است که هرگونه وسوسه و شک را از خود دور مى کند.

جالب اینکه گذشت زمان نه تنها طراوت آن را نمى کاهد بلکه هر قدر علم به سوى تکامل پیش مى رود درخشش این آیات بیشتر مى شود.

در پایان آیه مى فرماید: «و مایه هدایت پرهیزگاران است» (هُدًى لِلْمُتَّقِینَ).