(آیه 1) روى سخن در نخستین آیه این سوره به تمام افراد انسان است و آنها را به تقوا و پرهیزگارى دعوت مى کند. مى فرماید: «اى مردم، از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید» (یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ).
سپس براى معرّفى خدایى که نظارت بر تمام اعمال انسان دارد، به یکى از صفات او که ریشه وحدت اجتماعى بشر است، اشاره مى کند مى فرماید: «همان کسى که همه شما را از یک انسان آفرید» (الَّذِى خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْس وَاحِدَة).
جمله «نفس واحدة» اشاره به نخستین انسانى است که قرآن او را به نام آدم، پدر انسانهاى امروز معرّفى کرده و تعبیر «بنى آدم» در آیات قرآن نیزاشاره به همین است.
سپس مى گوید: «و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد» (وَ خَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا).
از امام باقر(ع) روایت شده است که حوّا از باقى مانده خاک آدم آفریده شده است.
سپس مى فرماید: «و از آن دو، مردان و زنان فراوانى (در روى زمین) منتشر ساخت» (وَ بَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً کَثِیرًا وَ نِسَاءً).
از این تعبیر استفاده مى شود که تکثیر نسل فرزندان آدم، تنها از طریق آدم و همسرش صورت گرفته و موجود دیگرى در آن دخالت نداشته است.
سپس به خاطر اهمّیتى که تقوا در ساختن زیربناى یک جامعه سالم دارد، بار دیگر در ذیل آیه مردم را به پرهیزگارى دعوت مى کند مى فرماید: «و از خدایى بپرهیزید که (همگى به عظمت او معترفید; و) هنگامى که چیزى از یکدیگر مى خواهید، نام او را مى برید» (وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِى تَسَاءَلُونَ بِهِ).
و مى افزاید: «از (قطع رابطه با) خویشاوندان خود، پرهیز کنید» (وَالاَْرْحَامَ).
ذکر این موضوع در اینجا نشانه اهمّیت فوق العاده اى است که قرآن براى صله رحم قائل شده، تا آنجا که ارحام بعد از نام خدا آمده است.
در پایان آیه مى افزاید: «زیرا خداوند، مراقب شماست» (إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا).
و تمام اعمال و نیّات شما را مى بیند و مى داند; و در ضمن نگهبان شما در برابر حوادث است.
«رقیب» در اصل به کسى مى گویند که از محلّ مرتفعى به اوضاع نظارت کند، سپس به معنى حافظ و نگهبان چیزى آمده است زیرا نگهبانى از لوازم نظارت است.
