(آیه 103) در این آیه بحث نهایى که همان مسأله اتّحاد و مبارزه با هرگونه تفرقه است، مطرح شده مى فرماید: «و همگى به ریسمان خدا [= قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید» (وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَ لاَتَفَرَّقُوا).

منظور از «حَبلُ اللّه» (ریسمان الهى)، هرگونه وسیله ارتباط با ذات پاک خداوند است، خواه این وسیله اسلام باشد یا قرآن یا پیامبر و اهل بیت او.

سپس قرآن به نعمت بزرگ اتّحاد و برادرى اشاره کرده و مسلمانان را به تفکّر در وضع اندوهبار گذشته و مقایسه آن پراکندگى با این وحدت، دعوت مى کند مى گوید: «و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهاى شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمتِ او، برادر شدید» (وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا).

تکرار کلمه «نعمت» در آیه نشانگر اهمّیّت موهبت اتّفاق و برادرى است.

در اینجا مسأله «تألیف قلوب مؤمنان» را به خود نسبت داده مى گوید: خدا میان دلهاى شما الفت ایجاد کرد. با این تعبیر، اشاره به یک معجزه اجتماعى اسلام نموده زیرا اگر سابقه دشمنى و عداوت پیشین عرب را درست بررسى کنیم خواهیم دید که چگونه یک موضوع جزئى و ساده کافى بود آتش جنگ خونین در میان آنها بیفروزد. و ثابت مى گردد که از راه هاى عادّى امکان پذیر نبود که از چنان ملّت پراکنده و نادان و بى خبر، ملّتى واحد و متّحد و برادر بسازند.

اهمّیّت وحدت و برادرى در میان قبایل کینه توز عرب، حتّى از نظر دانشمندان و مورّخان غیرمسلمان مخفى نمانده و همگى با اعجاب فراوان از آن یاد کرده اند.

سپس قرآن مى افزاید: «و شما بر لب حفره اى از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد» (وَ کُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَة مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا).

او شما را نجات داد و از این پرتگاه به نقطه امن و امان که همان نقطه برادرى و محبّت بود، رهنمون ساخت.

«شفا» در اصل به کناره چاه یا خندق و مانند آن گویند. شاید اطلاق «شفه» بر لب نیز به همین مناسبت باشد. همچنین استعمال این واژه در بهبودى از بیمارى، به خاطر آن است که انسان در کناره سلامت و تندرستى قرار مى گیرد.

«نار» (آتش) در آیه فوق، کنایه از جنگها و نزاعهایى بوده که هر لحظه در دوران جاهلیت به بهانه اى در میان اعراب شعلهور مى شد.

در پایان آیه براى تأکید بیش تر مى گوید: «این چنین، خداوند آیات خود را براى شما آشکار مى سازد; شاید پذیراى هدایت شوید» (کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ ءَایَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ).

بنابراین، هدف نهایى هدایت و نجات شماست و چون پاى منافع و سرنوشت شما در میان است، باید به آنچه گفته شد اهمّیّت فراوان دهید.