در آغاز این سوره نیز به حروف مقطعه برخورد مى کنیم (الم).
درباره این حروف ابتداى سوره بقره توضیح دادیم که نیاز به تکرار آن نیست.
(آیه 2) در این آیه مى فرماید: «معبودى جز خداوند یگانه زنده و پایدار و نگه دارنده، نیست» (اللَّهُ لاَإِلَـهَ إِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ).
شرح و تفسیر این آیه در سوره بقره آیه 255 گذشت.
(آیه 3) در این آیه خطاب به پیامبر اسلام(ص) مى فرماید: خداوندى که «کتاب را به حق بر تو نازل کرد، که با نشانه هاى کتب پیشین، منطبق است; و انجیل را...» (نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَ أَنْزَلَ التَّوْرَیةَ وَالاِْنْجِیلَ).
حق یعنى موضوع ثابت و پابرجایى که باطل به آن راه ندارد.
(آیه 4) «پیش از آن، براى هدایت مردم فرستاد; و (نیز) کتابى که حق را از باطل مشخّص مى سازد، نازل کرد» (مِنْ قَبْلُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ أَنْزَلَ الْفُرْقَانَ).
و بعد از اتمام حجّت و نزول آیات از سوى خداوند و گواهى فطرت و عقل بر صدق دعوت پیامبران، راهى جز مجازات نیست. از این رو به دنبال بحثى که درباره حقّانیت پیامبر(ص) و قرآن مجید گذشت، در این آیه مى فرماید: «کسانى که به آیات خدا کافر شدند، کیفر شدیدى دارند» (إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِـَایَاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ).
و براى روشن ساختن اینکه توانایى خداوند بر تحقّق بخشیدن تهدیداتش جاى تردید نیست، مى افزاید: «و خداوند (براى کیفر بدکاران و کافران لجوج،) توانا و صاحب انتقام است» (وَاللَّهُ عَزِیزٌ ذُوانْتِقَام).
«عزیز» در لغت به معنى هر چیز مشکل غیرقابل نفوذ و غالب مى باشد. از این رو زمینى که عبور از آن به سختى انجام مى گیرد «عَزاز» نامیده مى شود و نیز هر چیز که بر اثر کمیابى دسترسى به آن مشکل باشد «عزیز» نامیده مى شود. همچنین افراد نیرومند و توانا که غلبه بر آنها مشکل یا غیرممکن است، عزیز هستند و هرکجا کلمه عزیز بر خدا اطلاق مى شود به همین معنى است. یعنى هیچ کس قادر بر غلبه بر او و شکست او نیست و همه در برابر اراده و مشیت او محکوم اند.
(آیه 5) این آیه تکمیل آیات قبل است. مى فرماید: «هیچ چیز، در آسمان و زمین، بر خدا مخفى نمى ماند» بنابراین، تدبیر آنها بر او مشکل نیست (إِنَّ اللَّهَ لاَیَخْفَى عَلَیْهِ شَىْءٌ فِى الاَْرْضِ وَ لاَ فِى السَّمَاءِ).
چگونه ممکن است چیزى بر او مخفى بماند در حالى که او در همه جا حاضر و ناظر است و، به حکم اینکه وجودش از هر نظر بى پایان و نامحدود است، جایى از او خالى نیست. و به ما از خود ما نزدیک تر است. بنابراین، در عین اینکه محل و مکانى ندارد، به همه چیز احاطه دارد. و این احاطه به معنى علم و آگاهى او بر همه چیز است.
(آیه 6) سپس به گوشه اى از علم و قدرت خود که در حقیقت یکى از شاهکارهاى عالم آفرینش و از مظاهر بارز علم و قدرت خداست اشاره کرده مى فرماید: «او کسى است که شما را در رحم (مادران)، آن چنان که مى خواهد تصویر مى کند» (هُوَالَّذِى یُصَوِّرُکُمْ فِى الاَْرْحَامِ کَیْفَ یَشَاءُ).
آرى «معبودى جز خداوند توانا و حکیم، نیست» (لاَإِلَـهَ إِلاَّ هُوَالْعَزِیزُ الْحَکِیمُ).
صورت بندى انسان در شکم مادر و نقش بر آب زدن در آن محیط تاریک، آن هم نقشهاى بدیع و عجیب و پى درپى، راستى شگفت آور است. به خصوص با آن همه تنوّعى که از نظر شکل و صورت و جنسیت و انواع استعدادها و صفات و غرایز مختلف وجود دارد. و اگر مى بینیم معبودى جز او نیست، به خاطر همین است که شایسته عبودیت، جز ذات پاک او نمى باشد.
