(آیه 28) قرآن دلایلى را که در گذشته (آیه 21 و 22 همین سوره) در زمینه شناخت خدا ذکر کرده بود تکمیل مى کند. در اینجا براى اثبات وجود خدا از نقطه اى آغاز کرده که براى کسى جاى انکار باقى نمى گذارد و آن مسأله حیات و زندگى است. مى فرماید: «چگونه به خداوند کافر مى شوید؟! در حالى که شما مردگان (و اجسام بى روحى) بودید، و او شما را زنده کرد» (کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْیَاکُمْ).
قرآن یادآورى مى کند که قبل از این، شما اجسام بى روحى بودید، اکنون داراى نعمت حیات و هستى مى باشید، اعضا و دستگاههاى مختلف، حواس و ادراک به شما داده است. این مسأله اسرارآمیز که افکار دانشمندان و کوششهایشان از درک آن عاجز مانده، بزرگ ترین سند اثبات وجود خداست.
بعد از یادآورى نعمت حیات، دلیل آشکار دیگرى را یادآور مى شود و آن مسأله مرگ است. مى گوید: «سپس شما را مى میراند» (ثُمَّ یُمِیتُکُمْ).
آرى آفریننده حیات همان آفریننده مرگ است چنانکه در آیه 2 سوره مُلک مى خوانیم: «آن کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید.»
قرآن بعد از ذکر دو دلیل روشن بر وجود خدا، به ذکر مسأله معاد و زنده شدن پس از مرگ پرداخته مى گوید: «و بار دیگر شما را زنده مى کند» (ثُمَّ یُحْیِیکُمْ).
البتّه زندگى پس از مرگ جاى تعجّب نیست و با توجّه به دلیل اوّل ـ یعنى اعطاى حیات به موجود بى جان ـ پذیرفتن اعطاى حیات پس از متلاشى شدن بدن، نه تنها کار مشکلى نیست بلکه از نخستین بار آسان تر است، هرچند آسان و مشکل براى وجودى که قدرتش بى انتهاست مفهومى ندارد.
و در پایان آیه مى گوید: «سپس به سوى او بازگردانده مى شوید» (ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ).
مقصود از رجوع به سوى پروردگار، بازگشت به سوى نعمتهاى خداوند مى باشد. یعنى در روز رستاخیز به نعمتهاى خداوند بازگردانده مى شوید.
(آیه 29) پس از ذکر نعمت حیات و اشاره به مسأله مبدأ و معاد، به یکى دیگر از نعمتهاى خداوند اشاره کرده مى گوید: «او (خدایى) است که همه آنچه را (از نعمتها) در زمین وجود دارد براى شما آفرید» (هُوَ الَّذِى خَلَقَ لَکُمْ مَا فِى الاَْرْضِ جَمِیعًا).
به این ترتیب، ارزش وجودى انسانها و سرورى آنان را نسبت به همه موجودات زمینى مشخص مى کند.
در قرآن آیات فراوانى مى یابیم که انسان را هدف نهایى آفرینش موجودات جهان معرّفى مى کند.
بار دیگر به دلایل توحید بازمى گردد مى گوید: «سپس به آسمان پرداخت; و آنها را به صورت هفت آسمان مرتّب نمود; و او به هر چیز آگاه است» (ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّیهُنَّ سَبْعَ سَمَـوَات وَ هُوَ بِکُلِّ شَىْء عَلِیمٌ).
جمله «استَوى» از ماده «استواء» به معنى تسلّط و احاطه کامل و قدرت بر خلقت و تدبیر است.
مقصود از آسمانهاى هفتگانه معنى واقعى آسمانهاى هفتگانه است. از آیات قرآن استفاده مى شود که کرات و ثوابت و سیّاراتى را که ما مى بینیم همه جزء آسمان اوّل است و شش عالم دیگر وجود دارد که از دسترس دید ما و ابزارهاى علمى امروز بیرون است و مجموعاً هفت عالم را به عنوان هفت آسمان تشکیل مى دهند. شاهد این سخن آیه 12 سوره فصّلت است که مى گوید: «و آسمان پایین را با چراغهایى [= ستارگان] زینت بخشیدیم.»
امّا اینکه گفتیم شش آسمان دیگر براى ما مجهول است و شاید علوم در آینده از روى آن پرده بردارد، به این دلیل است که علوم ناقص بشر به هر نسبت که پیش مى رود از عجایب آفرینش تازه هایى را به دست مى آورد.
