(آیه 233) این آیه که در واقع ادامه بحثهاى مربوط به مسائل ازدواج و زناشویى است، به سراغ یک مسأله مهم یعنى مسأله «رضاع» (شیردادن) رفته و جزئیات آن را بازگو مى کند.
1. «مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر مى دهند» (وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ).
بنابراین، هر چند ولایت بر اطفال صغیر به عهده پدر گذاشته شده است، امّا حقّ شیردادن در دو سال شیرخوارگى به مادر داده شده و اوست که مى تواند در این مدّت از فرزند خود نگاه دارى کند و به اصطلاح حقّ حضانت در این مدّت از آنِ مادر است. و این یک حقّ دو جانبه است که هم براى رعایت حال فرزند است و هم رعایت عواطف مادر.
«والدات» جمع «والده» به معنى مادر است ولى «امّ» معنى وسیع ترى دارد که گاه به مادر یا مادر مادر و گاه به ریشه و اساس هر چیزى اطلاق مى شود.
2. این «براى کسى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را تکمیل کند» (لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ).
یعنى مدّت شیردادن طفل لازم نیست همواره دو سال باشد، دو سال براى کسى است که مى خواهد شیردادن را کامل کند، ولى مادران حق دارند با توجّه به وضع و رعایت سلامت او این مدّت را کم تر کنند.
3. هزینه زندگى مادر از نظر غذا و لباس، در دوران شیردادن برعهده پدر نوزاد است تا مادر با خاطرى آسوده بتواند فرزند را شیر دهد. از این رو در ادامه آیه مى فرماید: «و بر آن کس که فرزند براى او متولّد شده [= پدر]، لازم است خوراک و پوشاک مادران را به طور شایسته» در مدّت شیر دادن بپردازد; حتّى اگر طلاق گرفته باشد (وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ).
توصیف «معروف» (به طور شایسته) نشان مى دهد که پدران در مورد لباس و غذاى مادر باید آنچه شایسته و متعارف و مناسب حال اوست را در نظر بگیرند، نه سختگیرى کنند و نه اسراف.
و براى توضیح بیش تر مى فرماید: «هیچ کس موظّف به بیش از مقدار توانایى خود نیست» (لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَهَا).
بنابراین، هر پدرى به اندازه توانایى خود وظیفه دارد.
4. سپس به بیان حکم مهم دیگرى پرداخته مى فرماید: «نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حقّ ضرر زدن به کودک را دارد، و نه پدر» (لاَتُضَارُّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَ لاَ مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ).
مردان نباید حقّ حضانت و نگاه دارى مادران را با گرفتن کودکان در دوران شیرخوارگى از آنها پایمال کنند که زیانش به فرزند رسد و مادران نیز نباید از این حقّ شانه خالى کرده و به بهانه هاى گوناگون از شیر دادن کودک خوددارى نمایند یا پدر را از دیدار فرزندش محروم سازند.
5. سپس به حکم دیگرى مربوط به بعد از مرگ پدر مى پردازد مى فرماید: «و بر وارث او نیز لازم است این کار را انجام دهد [= هزینه مادر را در دوران شیرخوارگى تأمین نماید.]» (وَ عَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذلِکَ).
6. در ادامه آیه سخن از مسأله بازداشتن کودک از شیر به میان آمده و اختیار آن را به پدر و مادر واگذاشته، هر چند در جمله هاى گذشته زمانى براى شیردادن کودک تعیین شده بود، ولى پدر و مادر با توجّه به وضع جسمى و روحى او و توافق با یکدیگر مى توانند کودک را در هر موقع مناسب از شیر بازدارند. مى فرماید: «و اگر آن دو، با رضایت یکدیگر و مشورت، بخواهند کودک را (زودتر) از شیر بازگیرند، گناهى بر آنها نیست» (فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَنْ تَرَاض مِنْهُمَا وَ تَشَاوُر فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا).
7. گاه مى شود که مادر از حقّ خود در مورد شیردادن و حضانت و نگاه دارى فرزند خوددارى مى کند و یا به راستى مانعى براى او پیش مى آید، در این صورت باید راه چاره اى اندیشید. از این رو، در ادامه آیه مى فرماید: «و اگر (با عدم توانایى، یا عدم موافقت مادر) خواستید دایه اى براى فرزندان خود بگیرید، گناهى بر شما نیست، به شرط اینکه حق گذشته مادر را به طور شایسته بپردازید» (وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا ءَاتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ).
البتّه بعضى در تفسیر جمله فوق آن را ناظر به حق دایه دانسته اند و گفته اند: باید حق او طبق عرف عادت پرداخت شود.
در پایان آیه به همگان هشدار مى دهد: «و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید; و بدانید خدا، به آنچه انجام مى دهید، بیناست» (وَاتَّقُوااللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ).
مبادا کشمکش میان مرد و زن، روح انتقام جویى را در آنها زنده کند و سرنوشت یکدیگر یا کودکان مظلوم را به خطر اندازد. همه باید بدانند خدا مراقب اعمال آنهاست.
