در آیات فوق و بسیارى دیگر از آیات قرآن، براى بیان سلب حسّ تشخیص و درک واقعى از افراد، تعبیر به «خَتْم» و گاهى تعبیر به «طَبْع» و «رَیْن» شده است.
این معنى از آنجا گرفته شده است که در میان مردم مرسوم بود هنگامى که اشیایى را در کیسه ها یا ظرفهاى مخصوصى قرار مى دادند یا نامه هاى مهمّى را در پاکت مى گذاردند، براى آنکه کسى سر آن را نگشاید و به آن دست نزند، آن را مى بستند و گره مى زدند و بر گره مُهر مى نهادند. امروز نیز معمول است کیسه هاى پستى را لاک و مهر مى کنند.
در لغت عرب براى این معنى کلمه «ختم» به کار مى رود. البتّه این تعبیر درباره افراد بى ایمان و لجوجى است که بر اثر گناهان بسیار، در برابر عوامل هدایت، نفوذناپذیر شده اند. لجاجت در برابر مردان حق در دلشان چنان رسوخ کرده که همانند کیسه سر به مُهر هستند که دیگر هیچ گونه تصرّفى در آن نمى توان کرد. به اصطلاح قلب آنها لاک و مهر شده است.
«طَبْع» در لغت به همین معنى آمده است. یعنى چیزى که با آن مهر مى کنند.
«رَیْن» به معنى زنگار یا غبار یا لایه کثیفى است که بر اشیاى گران قیمت مى نشیند. این تعبیر در قرآن در مورد کسانى که بر اثر خیره سرى و گناه زیاد قلبشان نفوذناپذیر شده به کار رفته است. در آیه 14 سوره مطفّفین مى فرماید: «چنین نیست (که آنها مى پندارند)، بلکه اعمالشان چون زنگارى بر دلهایشان نشسته است.»
مهم آن است که انسان مراقب باشد اگر خداى ناکرده گناهى از او سر مى زند فوراً آن را با آب توبه و عمل صالح بشوید تا مبادا به صورت رنگ ثابتى براى قلب در آید و بر آن مُهر نهد.
