(آیه 264) در این آیه و آیه بعد نخست به این حقیقت اشاره شده که افراد باایمان نباید انفاقهاى خود را به خاطر منّت و آزار باطل و بى اثر سازند، سپس دو مثال جالب براى انفاقهاى آمیخته با منّت و آزار و ریاکارى و خودنمایى، همچنین انفاقهایى که از ریشه اخلاص و عواطف دینى و انسانى سرچشمه گرفته بیان مى کند. مى فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید، بخششهاى خود را با منّت و آزار، باطل نسازید» (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لاَ تُبْطِلُوا صَدَقَاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَالاَْذَى).

سپس این عمل را به انفاقهایى تشبیه مى کند که همراه با ریاکارى و خودنمایى است. مى فرماید: «همانند کسى که مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مى کند; و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمى آورد» (کَالَّذِى یُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَ لاَیُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الاَْخِرِ).

و بعد مى افزاید: «(کار او) همچون قطعه سنگى است که بر آن، (قشر نازکى از) خاک باشد; (و بذرهایى در آن افشانده شود،) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاکها و بذرها را بشوید،) و آن را صاف (و خالى از خاک و بذر) رها کند. آنها از کارى که انجام داده اند، چیزى به دست نمى آورند» (فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَان عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْدًا لاَیَقْدِرُونَ عَلَى شَىْء مِمَّا کَسَبُوا).

این گونه است اعمال ریاکارانه و انفاقهاى آمیخته با منّت و آزار که از دلهاى سخت و قساوت مند سرمى زند و صاحبانش هیچ بهره اى از آن نمى برند و تمام زحماتشان بر باد مى رود.

در پایان آیه مى فرماید: «و خداوند، جمعیّت کافران را هدایت نمى کند» (وَاللَّهُ لاَیَهْدِى الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ).

اشاره به اینکه خداوند توفیق هدایت را از آنها مى گیرد چراکه با پاى خود راه کفر و ریا و منّت و آزار را پوییدند و چنین کسانى شایسته هدایت نیستند.

(آیه 265) در این آیه مثال زیبایى براى نقطه مقابل این گروه بیان مى کند. یعنى کسانى که در راه خدا از روى ایمان و اخلاص انفاق مى کنند. مى فرماید: «و (کارِ) کسانى که اموال خود را براى خشنودى خدا، و تثبیت (ملکات انسانى در) روح خود، انفاق مى کنند، همچون باغى است که در نقطه بلندى باشد، و بارانهاى درشت به آن برسد، (و از هواى آزاد و نور آفتاب، به حدّ کافى بهره گیرد،) و میوه خود را دو چندان دهد» که همیشه شاداب و باطراوت است (وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّة بِرَبْوَة أَصَابَهَا وَابِلٌ فَـَاتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ).

سپس مى افزاید: «و اگر باران درشت به آن نرسد، بارانى نرم به آن مى رسد» و باز هم میوه و ثمر مى دهد (فَإِنْ لَمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ).(1)

در پایان آیه مى فرماید: «و خداوند به آنچه انجام مى دهید، بیناست» (وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ).

او مى داند انفاق شما انگیزه الهى دارد یا ریاکارانه است، آمیخته با منّت و آزار است یا محبّت و احترام.

1. «طلّ» به معنى باران دانه ریز است که گاه به صورت غبار به روى گیاهان مى ریزد و گاه به شبنم گفته مى شود.