همان طور که در شأن نزول آمده است، گروهى در مورد هلال ماه از پیامبر اکرم(ص) پرسشهایى داشتند. قرآن سؤال آنها را به این صورت منعکس کرده مى فرماید: «درباره هلالهاى ماه از تو سؤال مى کنند» (یَسْئَلُونَکَ عَنِ الاَْهِلَّةِ).
از جمله «یَسئلُونَک» که به صورت فعل مضارع به کار رفته، معلوم مى شود این سؤال چندین بار از پیامبر شده است.
سپس مى فرماید: «بگو: آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعى) براى (نظام زندگى) مردم و (تعیین وقت) حج است» (قُلْ هِىَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ).
هم در زندگى روزانه از آن استفاده مى کنند و هم در عبادتهایى که وقت معیّنى در سال دارد. در حقیقت، ماه یک تقویم طبیعى براى افراد بشر محسوب مى شود که مردم ـ اعمّ از باسواد و بى سواد ـ در هر نقطه اى از جهان باشند مى توانند از این تقویم طبیعى استفاده کنند.
و این یکى از امتیازات قوانین اسلام است که دستورهاى آن بر طبق مقیاسهاى طبیعى قرار داده شده است زیرا مقیاسهاى طبیعى وسیله اى است که در اختیار همگان قرار دارد و گذشت زمان اثرى بر آن نمى گذارد.
سپس در ذیل آیه به تناسب سخنى که از حج و تعیین موسم آن بهوسیله هلال ماه در آغاز آیه آمده، به یکى از عادات و رسوم خرافى جاهلیت در مورد حج اشاره نموده و مردم را از آن نهى مى کند. مى فرماید: «و (آن چنان که در جاهلیت مرسوم بود که به هنگام حج که جامه احرام مى پوشیدند، از درِ خانه وارد نمى شدند و از نقبِ پشتِ خانه وارد مى شدند، نکنید.) کارِ نیک، آن نیست که از پشتِ خانه ها وارد شوید; بلکه نیکى این است که پرهیزگار باشید و از درِ خانه ها وارد شوید و تقوا پیشه کنید، تا رستگار گردید» (وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَ لَـکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ).
این آیه مفهوم گسترده اى دارد و از همین جا مى توان پیوند میان آغاز و پایان آیه را پیدا کرد که براى اقدام در هر کار خواه دینى باشد یا غیر دینى باید از راه صحیح وارد شد و نه از راه هاى انحرافى و وارونه، و عبادتى همچون حج نیز باید در وقت مقرّر که در هلال ماه تعیین مى شود، انجام گیرد.
جمله «لَیسَ البِرّ» ممکن است اشاره به نکته لطیف دیگرى نیز باشد که سؤال شما از اهلّه ماه به جاى سؤال از معارف دینى، همانند عمل کسى است که راه اصلى خانه را گذاشته و از سوراخى که پشت درِ خانه زده وارد مى شود، چه کار نازیبایى!
