(آیه 66) بحثهایى را که در زمینه توحید و مبارزه با شرک در گذشته داشتیم در اینجا نیز آن را تعقیب مى کند، و از دو راه مختلف (راه استدلال و برهان ـ و راه وجدان و درون) در این موضوع وارد بحث مى شود.
نخست به توحید استدلالى اشاره کرده، مى گوید: «پروردگار شما کسى است که کشتى را در دریا به حرکت در مى آورد، حرکتى مداوم و مستمر»! (رَبُّکُمُ الَّذى یُزْجى لَکُمُ الْفُلْکَ فِى الْبَحْرِ).
بدیهى است براى حرکت کشتیها در دریا، نظاماتى دست به دست هم داده تا این امر فراهم گردد.
البته مى دانید کشتیها همیشه بزرگترین وسیله نقلیه انسانها بوده و هستند، هم اکنون کشتیهاى غول پیکرى داریم که به اندازه یک شهر کوچک وسعت و سرنشین دارند.
سپس اضافه مى کند: هدف از این برنامه آن است «تا از نعمت او بهره مند شوید» (لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِه). براى مسافرتهاى خودتان، براى نقل و انتقال مال التجاره ها، و براى آنچه به دین و دنیاى شما کمک مى کند.
چرا که: «خدا نسبت به شما مهربان است» (اِنَّهُ کانَ بِکُمْ رَحیًما).
(آیه 67) از این توحید استدلالى ـکه گوشه کوچکى از نظام آفرینش را که حاکى از مبدأ علم و قدرت و حکمت آفریدگار است نشان مى دهدـ به استدلال فطرى منتقل مى شود و مى گوید: فراموش نکنید: «هنگامى که ناراحتیها در دریا به شما برسد (و گرفتار طوفان و امواج کوبنده و وحشتناک شوید) تمام معبودهایى را که مى خوانید جز خدا از نظر شما گم مى شود» (وَاِذا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فِى الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ اِلاّ اِیّاهُ).
و باید گم شود چرا که طوفان حوادث پرده هاى تقلید و تعصب را که بر فطرت آدمى افتاده کنار مى زند، و نور فطرت که نور توحید و خداپرستى و یگانه پرستى است جلوه گر مى شود.
این یک قانون عمومى است که تقریباً هر کس آن را تجربه کرده است که در گرفتاریها هنگامى که کارد به استخوان مى رسد، موقعى که اسباب ظاهرى از کار مى افتند، وکمکهاى مادى ناتوان مى گردند، انسان به یاد مبدأ بزرگى از علم و قدرت مى افتد که او قادر بر حلّ سخت ترین مشکلات است. اما ایمان و توجه به خدا در صورتى ارزش دارد که دائمى و پایدار باشد.
سپس اضافه مى کند: اما شما فراموشکاران «هنگامى که دست قدرت الهى شما را به سوى خشکى نجات داد رو مى گردانید و اصولا انسان کفران کننده است» (فَلَمّا نَجّیکُمْ اِلَى الْبَرِّ اَعْرَضْتُمْ وَکانَ الاِْنْسانُ کَفُورًا).
بار دیگر پرده هاى غرور و غفلت، تقلید و تعصب، این نور الهى را
مى پوشاند و گرد و غبار عصیان و گناه و سرگرمیهاى زندگى مادى، چهره تابناک آن را پنهان مى سازد.
(آیه 68) ولى آیا فکر مى کنید خداوند در خشکى و قلب صحرا نمى تواند شما را به مجازاتهاى شدید مبتلا سازد؟: «پس آیا شما از این ایمنید که به فرمان او زمین بشکافد و شما را در کام خود فرو ببرد»؟ (اَفَاَمِنْتُمْ اَنْ یَخْسِفَ بِکُمْ جانِبَ الْبَرِّ).
و «آیا از این ایمنید که طوفانى از سنگ بر شما ببارد (و شما را در زیر سنگها مدفون سازد عذابى که به مراتب از غرق در دریاها سخت تر است) سپس حافظ و نگهبانى براى خود پیدا نکنید»؟! (اَوْ یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حاصِبًا ثُمَّ لا تَجِدُوا لَکُمْ وَکیلاً).
(آیه 69) سپس اضافه مى کند: اى فراموشکاران آیا گمان کردید این آخرین بار بود که شما نیاز به سفر دریا پیدا کردید؟ «یا این که ایمن هستید که بار دیگر شما را به دریا بازگرداند، و تندباد کوبنده اى بر شما بفرستد، و شما را بخاطر کفرتان غرق کند، سپس دادخواه و خونخواهى در برابر ما پیدا نکنید» (اَمْ اَمِنْتُمْ اَنْ یُعیدَکُمْ فیهِ تارَةً اُخْرى فَیُرْسِلَ عَلَیْکُمْ قاصِفًا مِنَ الرّیحِ فَیُغْرِقَکُمْ بِما کَفَرْتُمْ ثُمَّ لا تَجِدُوا لَکُمْ عَلَیْنا بِه تبیعًا).
