(آیه 22) در این آیه به صحنه دیگرى از مجازاتهاى روانى جباران و گنهکاران و پیروان شیاطین در روز رستاخیز پرداخته چنین مى گوید: «و شیطان هنگامى که کار حساب بندگان صالح و غیر صالح پایان پذیرفت (و هرکدام به سرنوشت و پاداش و کیفر قطعى خود رسیدند) به پیروان خود چنین مى گوید: خداوند به شما وعده حق داد و من نیز به شما وعده دادم (وعده اى پوچ و بى ارزش چنانکه خودتان مى دانستید) سپس از وعده هاى خود تخلف جستم» (وَقالَ الشَّیْطانُ لَمّا قُضِىَ الاَْمْرُ اِنَّ اللهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُکُمْ فَاَخْلَفْتُکُمْ).
و به این ترتیب شیطان نیز با سایر مستکبرانى که رهبران راه ضلالت بودند هم آواز شده و تیرهاى ملامت و سرزنش خود را به این پیروان بدبخت نشانه گیرى مى کند.
و بعد اضافه مى کند: «من بر شما تسلط و اجبار و الزامى نداشتم، تنها این بود که از شما دعوت کردم، شما هم با میل و اراده خود پذیرفتید» (وَما کانَ لِىَ عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطان اِلاّ اَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لى).
«بنابراین مرا هرگز سرزنش نکنید، بلکه خویشتن را سرزنش کنید» که چرا دعوت شیطنت آمیز و ظاهرالفساد مرا پذیرفتید (فَلا تَلُومُونى وَلُومُوا اَنْفُسَکُمْ).
خودتان کردید که لعنت بر خودتان باد !!
به هر حال «نه من مى توانم (در برابر حکم قطعى و مجازات پروردگار) به فریاد شما برسم و نه شما مى توانید فریادرس من باشید» (ما اَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَما اَنْتُمْ بِمُصْرِخِىَّ).
«من اکنون (اعلام مى کنم که) از شرک شما در باره خود که از قبل داشتید (و این که اطاعت مرا هم ردیف اطاعت خدا قرار دادید) بیزارم و کافرم» (اِنّى کَفَرْتُ بِما اَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ).
اکنون فهمیدم که این «شرک در اطاعت» هم مرا بدبخت کرد و هم شما را، همان بدبختى و بیچارگى که راهى براى اصلاح و جبران آن وجود ندارد.
بدانید «براى ستمکاران قطعاً عذاب دردناکى است» (اِنَّ الظّالِمینَ لَهُمْ عَذابٌ اَلیمٌ).
از این آیه به خوبى استفاده مى شود که وسوسه هاى شیطان هرگز اختیار و آزادى اراده را از انسان نمى گیرد بلکه او یک دعوت کننده بیش نیست، و این انسانها هستند که با اراده خودشان دعوت او را مى پذیرند.
(آیه 23) در این آیه به دنبال بیان حال جباران عنید و بى ایمان و سرنوشت دردناک آنها، به ذکر حال مؤمنان و سرانجام آنها پرداخته، مى گوید: «و آنها را که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به باغهاى بهشت وارد مى کنند باغهایى که نهرها از زیر درختانش جارى است» (وَاُدْخِلَ الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ جَنّات تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ).
«جاودانه به اذن پروردگارشان در آن (باغهاى بهشت) مى مانند» (خالِدینَ فیها بِاِذْنِ رَبِّهِمْ).
«و تحیت آنان در آنجا سلام است» (تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ).
سلامت از هرگونه ناراحتى و گزند روحى و جسمى.
