(آیه 120) در این آیه و آیات بعد که سوره هود با آن پایان مى پذیرد یک نتیجه گیرى کلى از مجموع بحثهاى سوره بیان شده است و از آنجا که قسمت عمده این سوره داستانهاى عبرت انگیز پیامبران و اقوام پیشین بود نخست نتائج گرانبهاى ذکر این داستانها را در چهار موضوع خلاصه کرده، مى گوید: «ما از هر یک از سرگذشتهاى انبیاء براى تو بازگو کردیم تا به وسیله آن، قلبت را آرامش بخشیم» و اراده ات قوى گردد. (وَکُلاًّ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ اَنْباءِ الرُّسُلِ ما نُثَبِّتُ بِه فُؤادَکَ).
سپس به دومین نتیجه بزرگ بیان این داستانها اشاره کرده، مى گوید: «و در این اخبار پیامبران، حقایق و واقعیتهاى (مربوط به زندگى و حیات، پیروزى و شکست، عوامل موفقیت و تیره روزى) همگى براى تو آمده است» (وَجاءَکَ فى هذِهِ الْحَقُّ).
سومین و چهارمین اثر چشمگیر بیان این سرگذشتها آن است که: «براى مؤمنان موعظه و اندرز، تذکر و یادآورى است» (وَمَوْعِظَةٌ وَذِکْرى لِلْمُؤْمِنینَ).
این آیه بار دیگر تأکید مى کند که تواریخ قرآن را نباید سرسرى شمرد و یا به عنوان یک سرگرمى از آن براى شنوندگان استفاده کرد چرا که مجموعه اى است از بهترین درسهاى زندگى در تمام زمینه ها و راهگشایى است براى همه انسانهاى «امروز» و «فردا».
(آیه 121) سپس به پیامبر(صلى الله علیه وآله) دستور مى دهد که تو نیز در مقابل سرسختیها و لجاجتهاى دشمن همان بگو که بعضى از پیامبران پیشین به این افراد مى گفتند: «به آنها که ایمان نمى آورند بگو: هر چه در قدرت دارید انجام دهید (و از هیچ کارى فروگذار نکنید) ما هم آنچه در توان داریم انجام خواهیم داد» (وَقُلْ لِلَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ اعْمَلُوا عَلى مَکانَتِکُمْ اِنّا عامِلُونَ).
(آیه 122) «و انتظار بکشید ! ما هم منتظریم» ! (وَانْتَظِرُوا اِنّا مُنْتَظِرُونَ). تا ببینیم کدامین پیروز مى شوند و کدامین شکست مى خوردند.
شما در انتظار خام شکست ما باشید و ما در انتظار و اقعى عذاب الهى براى شما هستیم که یا از دست ما خواهید کشید و یا مستقیماً از طرف خدا !
(آیه 123) آخرین آیه این سوره به بیان توحید (توحید علم و توحید افعال و توحید عبادت) مى پردازد همان گونه که آیات آغاز این سوره از علم توحید سخن مى گفت.
در حقیقت در این آیه انگشت روى سه شعبه از توحید گذاشته شده است. نخست به توحید علمى پروردگار اشاره کرده، مى گوید: «غیب آسمانها و زمین مخصوص خداست» و او است که از همه اسرار آشکار و نهان باخبر است (وَلِلّهِ غَیْبُ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ).
و غیر او علمش محدود و در عین محدودیت از ناحیه تعلیم الهى است، بنابراین علم نامحدود، آن هم علم ذاتى، نسبت به تمام آنچه در پهنه زمین و آسمان قرار دارد، مخصوص ذات پاک پروردگار است.
و از سوى دیگربه توحید افعالى اشاره کرده، مى گوید: زمام تمام کارها در کف قدرت اوست «و همه کارها به سوى او باز مى گردد» (وَاِلَیْهِ یُرْجَعُ الاَْمْرُ کُلُّهُ).
سپس نتیجه مى گیرد اکنون که آگاهى نامحدود و قدرت بى پایان، مخصوص ذات پاک اوست و بازگشت هر چیز به سوى او مى باشد، بنابراین «تنها او را پرستش کن» (فَاعْبُدْهُ).
«و فقط بر او توکل نما» (وَتَوَکَّلْ عَلَیْهِ).
و این مرحله توحید عبادت است.
و از آنچه نافرمانى و سرکشى و طغیان و گناه است، بپرهیز، چرا که: «پروردگارت از آنچه انجام مى دهید غافل نیست» (وَما رَبُّکَ بِغافِل عَمّا تَعْمَلُونَ).
«پایان سوره هود»
