(آیه 124) به تناسب بحثهایى که در باره منافقان و مؤمنان گذشت، در این آیه و آیه بعد اشاره به یکى از نشانه هاى بارز این دو گروه شده است.
نخست مى گوید: «و هنگامى که سوره اى نازل مى شود، بعضى از منافقان به یکدیگر مى گویند: ایمان کدامیک از شما را نزول این سوره افزون ساخت» ؟ (وَاِذا ما اُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ اَیُّکُمْ زادَتْهُ هذِه ایمانًا).
و با این سخن مى خواستند عدم تأثیر سوره هاى قرآن و بى اعتنایى خود را نسبت به آنها بیان کنند.
اما قرآن با لحن قاطعى به آنها پاسخ مى دهد و ضمن تقسیم مردم به
دو گروه، مى گوید: «اما کسانى که ایمان آورده اند ! نزول این آیات بر ایمانشان افزوده و آنها به فضل و رحمت الهى خوشحالند» (فَاَمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ ایمانًا وَهُمْ یَسْتَبْشِرُونَ).
(آیه 125) «و اما آنها که در دلهایشان بیمارى (نفاق و جهل و عناد و حسد) است، پلیدى تازه اى بر پلیدیشان مى افزاید» ! (وَاَمَّا الَّذینَ فى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْسًا اِلى رِجْسِهِمْ).
چرا که در برابر هر فرمان تازه اى نافرمانى و عصیان جدیدى مى کنند و در مقابل هر حقیقت لجاجت جدیدى، و این سبب تراکم عصیانها و لجاجتها، در وجودشان مى شود، و چنان ریشه هاى این صفات زشت در روح آنان قوى مى گردد «و سرانجام در حال کفر و بى ایمانى از دنیا خواهند رفت» (وَماتُوا وَهُمْ کافِرُونَ).
قرآن در دو آیه بالا بر این واقعیت تأکید مى کند که تنها وجود برنامه ها و تعلیمات حیاتبخش براى سعادت یک فرد، یا یک گروه کافى نیست، بلکه آمادگى زمینه ها نیز باید به عنوان یک شرط اساسى مورد توجه قرار گیرد.
آیات قرآن مانند دانه هاى حیاتبخش باران است; که مى دانیم «در باغ، سبزه روید و در شوره زار، خس !»
(آیه 126) در این آیه و آیه بعد نیز سخن را در باره منافقان ادامه مى دهد، و آنها را مورد سرزنش و اندرز قرار داده مى گوید: «آیا آنها نمى بینند که در هر سال، یک یا دو بار، مورد آزمایش قرار مى گیرند» ! (اَوَلا یَرَوْنَ اَنَّهُمْ یُفْتَنُونَ فى کُلِّ عام مَرَّةً اَوْ مَرَّتَیْنِ).
و عجب این که با این همه آزمایشهاى پى درپى «از راه خلاف باز نمى ایستند و توبه نمى کنند و متذکر نمى شوند» (ثُمَّ لا یَتُوبُونَ وَلاهُمْ یَذَّکَّرُونَ).
از تعبیر آیه چنین بر مى آید که این آزمایش غیر از آزمایش عمومى است که همه مردم در زندگى خود با آن روبرو مى شوند. بلکه از آزمایشهایى بوده که باید باعث بیدارى این گروه گردد مثل فاش شدن اعمال سوءشان و ظاهر شدن باطنشان.
(آیه 127) سپس اشاره به قیافه انکارآمیزى که آنها در برابر آیات الهى به خود مى گرفتند کرده، مى گوید: «و هنگامى که سوره اى از قرآن نازل مى شود، بعضى از آنها با نظر تحقیر و انکار نسبت به آن سوره به بعض دیگر نگاه مى کنند» و با حرکات چشم، مراتب نگرانى خود را ظاهر مى سازند (وَاِذا ما اُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ اِلى بَعْض).
ناراحتى و نگرانى آنها از این نظر است که مبادا نزول آن سوره، رسوایى جدیدى برایشان فراهم سازد.
و به هر حال تصمیم بر این مى گیرند که از مجلس بیرون بروند، تا این نغمه هاى آسمانى را نشنوند، اما از این بیم دارند که به هنگام خروج کسى آنها را ببیند، لذا آهسته از یکدیگر سؤال مى کنند: آیا کسى متوجه ما نیست «آیا کسى شما را مى بیند» ؟! (هَلْ یَریکُمْ مِنْ اَحَد).
و همین که اطمینان پیدا مى کنند جمعیت به سخنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) مشغولند و متوجه آنها نیستند «از مجلس بیرون مى روند» (ثُمَّ انْصَرَفُوا).
در پایان آیه، به ذکر علت این موضوع پرداخته و مى گوید: «آنها به این جهت از شنیدن کلمات خدا ناراحت مى شوند که «خداوند قلوبشان را (به خاطر لجاجت و عناد و به خاطر گناهانشان) از حق منصرف ساخته (و یک حالت دشمنى و عداوت نسبت به حق پیدا کرده اند) چرا که آنها افرادى بى فکر و نفهم هستند» (صَرَفَ اللهُ قُلُوبَهُمْ بِاَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَفْقَهُونَ).
