(آیه 31) در تعقیب آیات گذشته که از برنامه مشرکان و کسانى که کفران نعمتهاى الهى کردند سخن مى گفت، در اینجا سخن از برنامه بندگان راستین و نعمتهاى بى انتهاى اوست که بر مردم نازل شده.
نخست مى گوید: «به بندگان من که ایمان آورده اند بگو: نماز را بر پاى دارند و از آنچه به آنها روزى داده ایم در پنهان و آشکار انفاق کنند» (قُلْ لِعِبادِىَ الَّذینَ آمَنُوا یُقیمُوا الصَّلوةَ وَیُنْفِقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرًا وَعَلانِیَةً).
چرا که ایمان در صورتى ریشه دار است که در عمل متجلّى شود و انسان را از یک سو به خدا نزدیک کند و از سوى دیگر به بندگانش !
«پیش از آن که روزى فرا رسد که نه در آن خرید و فروش است و نه دوستى» نه با مال مى توانند از کیفر خدا رهایى یابند و نه با پیوندهاى مادى ! (مِنْ قَبْلِ اَنْ یَأْتِىَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فیهِ وَلا خِلالٌ).
(آیه 32) سپس به معرفى خدا از طریق نعمتهایش مى پردازد، آن گونه معرفى که عشق او را در دلها زنده مى کند، و انسان را به تعظیم در برابر عظمت و لطفش وا مى دارد زیرا این یک امر فطرى است که انسان نسبت به کسى که به او کمک کرده و لطف و رحمتش شامل اوست علاقه و عشق پیدا مى کند و این موضوع را ضمن آیاتى چند چنین بیان مى دارد:
«خداوند همان کسى است که آسمانها و زمین را آفریده است» (اَللهُ الَّذى خَلَقَ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ).
«و از آسمان آبى فرستاد که به وسیله آن میوه هاى مختلف را خارج ساخت و از آنها به شما روزى داد» (وَاَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَاَخْرَجَ بِه مِنَ الثَّـمَراتِ رِزْقًا لَکُمْ).
«و کشتى را مسخّر شما ساخت» (وَسَخَّرَ لَکُمُ الْفُلْکَ).
هم از نظر مواد ساختمانیش که در طبیعت آفریده است و هم از نظر نیروى محرکش که بادهاى منظم سطح اقیانوسهاست.
«تا این کشتیها بر صفحه اقیانوسها به فرمان او به حرکت در آیند» (لِتَجْرِىَ فِى الْبَحْرِ بِاَمْرِه). و سینه آبها را بشکافند و به سوى ساحل مقصود پیش روند، و انسانها و وسائل مورد نیازشان ر از نقطه اى به نقاط دیگر به آسانى حمل کنند.
همچنین «نهرها را در تسخیر شما درآورد» (وَسَخَّرَ لَکُمُ الاَْنْهارَ).
تا از آب حیاتبخش آنها زراعتهایتان را آبیارى کنید، و هم خود و دامهایتان سیراب شوید، و هم در بسیارى از اوقات، صفحه آنها را به عنوان یک جاده هموار مورد بهره بردارى قرار داده، با کشتیها و قایقها از آنها استفاده کنید، و هم از ماهیان آنها و حتى از صدفهایى که در اعماقشان موجود است، بهره گیرید.
(آیه 33) نه تنها موجودات زمین را مسخّر شما ساخت بلکه «خورشید و ماه را که دائماً در کارند سرگشته فرمان شما قرار داد» (وَسَخَّرَ لَکُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دائِبَیْنِ).
نه فقط موجودات این جهان، بلکه حالات عارضى آنها را نیز به فرمان شما آورد، همان گونه که «شب و روز را مسخّر شما ساخت» (وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالنَّهارَ).
خلاصه انسان از دیدگاه قرآن آن قدر عظمت دارد که همه این موجودات به فرمان «الله» مسخر او گشته اند; یعنى، یا زمام اختیارشان به دست انسان است، و یا در خدمت منافع انسان حرکت مى کنند.
(آیه 34) و قسمتى از هر چیزى که از او تقاضا کردید و (از نظر جسم و جان فرد و اجتماع و سعادت و خوشبختى) به آن نیاز داشتید در اختیار شما قرار داد» (وَآتیکُمْ مِنْ کُلِّ ما سَأَلْـتُمـُوهُ).
و به این ترتیب «اگر نعمتهاى الهى را بخواهید بشمرید هرگز نمى توانید شماره کنید» (وَاِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللهِ لا تُحْصُوها).
چرا که نعمتهاى مادى و معنوى پروردگار آنچنان سر تا پاى وجود و محیط زندگى شما را فراگرفته که قابل احصا نیستند.
اما با این همه لطف و رحمت الهى «باز این انسان ستمگر است و کفران کننده نعمت» (اِنَّ الاِْنْسانَ لَظَلُومٌ کَفّارٌ).
نعمتهایى که اگر به درستى از آنها استفاده مى کرد مى توانست سراسر جهان را گلستان کند.
در حقیقت قرآن مى گوید اى انسان! همه چیز به قدر کافى در اختیار توست، اما به شرط این که ظلوم و کفار نباشى، به حق خود قناعت کنى و به حقوق دیگران تجاوز ننمایى !
