(آیه 40) در آیات گذشته همان گونه که گفته شد روى مسأله جهاد در برابر دشمن از چند راه تأکید شده بود، از جمله این که گمان نکنید اگر شما خود را از جهاد و یارى پیامبر کنار بکشید کار او و اسلام، زمین مى ماند.
آیه مورد بحث این موضوع را تعقیب کرده، مى گوید: «اگر او را یارى نکنید، خداوند او را یارى کرد» و در مشکلترین ساعات، او را تنها نگذاشت (اِلاّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرُهُ اللهُ).
وآن زمانى بود که مشرکان «مکّه» توطئه خطرناکى براى نابود کردن پیامبر چیده بودند و همان گونه که در ذیل آیه 30 سوره «انفال» شرح آن گذشت. پیامبر(صلى الله علیه وآله)به فرمان خدا از این جریان آگاه شد و شبانه از مکّه به سوى مدینه حرکت کرد. دشمنان کوشش فراوانى براى یافتن پیامبر(صلى الله علیه وآله) کردند و لى مأیوس و نومید بازگشتند و پیامبر بعد از چندین شبانه روز سالم به مدینه رسید و فصل نوینى در تاریخ اسلام آغاز شد.
آیه اشاره به یکى از حساسترین لحظات این سفر تاریخى کرده، مى گوید: خداوند پیامبرش را یارى کرد «در آن هنگام که کافران او را بیرون کردند» (اِذْ اَخْرَجَهُ الَّذینَ کَفَرُوا).
البته قصد کفار بیرون کردن او از «مکّه» نبود، بلکه تصمیم به کشتن او داشتند، ولى چون نتیجه کارشان بیرون رفتن پیامبر(صلى الله علیه وآله) از مکّه شد این نسبت به آنها داده شده است.
سپس مى گوید: «این در حالى بود که او دومین نفر بود» (ثانِىَ اثْنَیْنِ).
اشاره به این که جز یک نفر همراه او نبود و این نهایت تنهایى او را در این سفر پرخطر نشان مى دهد و همسفر او ابوبکر بود.
«به هنگامى که دو نفرى به غار، (ثور) پناه بردند» (اِذْ هُما فِى الْغارِ).
«در آن موقع (ترس و وحشت، یار و همسفر پیامبر را فرا گرفت و پیامبر او را دلدارى مى داد) و به همسفرش مى گفت: غم مخور خدا با ماست» (اِذْ یَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ اِنَّ اللهَ مَعَنا). «در این هنگام خداوند روح آرامش و اطمینان را (که در لحظات حساس و پرخطر بر پیامبرش نازل مى کرد) بر او فرستاد» (فَاَنْزَلَ اللهُ سَکینَتَهُ عَلَیْهِ). «و او را با لشکرهایى که نمى توانستید آنها را مشاهده کنید، یارى کرد» (وَاَیَّدَهُ بِجُنود لَمْ تَرَوها).
«و گفتار و هدف کافران را پایین قرار داده، (و آنها را با شکست مواجه ساخت) و سخن خدا و آیین او بالا و پیروز است» (وَجَعَلَ کَلِمَةَ الَّذینَ کَفَرُوا السُّفْلى وَکَلِمَةُ اللهِ هِىَ الْعُلْیا).
اشاره به این که توطئه هاى آنها در هم شکست، آیین خرافیشان در هم پیچیده شد، و نور خدا همه جا آشکار گشت و پیروزى در تمام جهات نصیب پیامبراسلام(صلى الله علیه وآله) شد.
چرا چنین نشود در حالى که «خداوند هم قادر است و هم حکیم و دانا» (وَاللهُ عَزیزٌ حَکیمٌ). با حکمتش راههاى پیروزى را به پیامبرش نشان مى دهد و باقدرتش او را یارى مى کند.
