(آیه 42) در این آیه اشاره به دلیل انحراف و عدم تسلیم آنها در برابر حق کرده، مى گوید: براى هدایت یک انسان تنها تعلیمات صحیح و آیات تکان دهنده و اعجازآمیز و دلائل روشن کافى نیست، بلکه آمادگى و استعداد پذیرش و شایستگى براى قبول حق نیز لازم است، همان گونه که براى پرورش سبزه و گل تنها بذر آماده کافى نمى باشد، زمین مستعد نیز لازم است.
لذا نخست مى گوید: «گروهى از آنها گوش به سوى تو فرا مى دهند» اما گویى کرند (وَمِنْهُمْ مَنْ یَسْتَمِعُونَ اِلَیْکَ).
با این حال که آنها گوش شنوایى ندارند «آیا تو مى توانى صداى خود را به گوش کران برسانى هر چند درک نکنند» (اَفَاَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ وَلَوْ کانُوا لا یَعْقِلُونَ).
(آیه 43) «و گروهى دیگر از آنان چشم به تو مى دوزند و اعمال تو را مى نگرند» که هر یک نشانه اى از حقانیت و صدق گفتار تو را در بر دارد، اما گویى کورند و نابینا (وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْظُرُ اِلَیْکَ).
«آیا با این حال تو مى توانى این نابینایان را هدایت کنى هرچند فاقد بصیرت باشند» (اَفَاَنْتَ تَهْدِى الْعُمْىَ وَلَوْ کانُوا لا یُبْصِرُونَ).
(آیه 44) ولى این نارسایى فکر و ندیدن چهره حق و ناشنوایى در برابر گفتار خدا، چیزى نیست که با خود از مادر به این جهان آورده باشند، و خداوند به آنها ستمى کرده باشد، بلکه این خود آنها بوده اند که با اعمال نادرستشان و دشمنى و عصیان در برابر حق روح خود را تاریک و چشم بصیرت و گوش شنوایشان را از کار انداختند «چرا که خداوند به هیچ کس از مردم ستم نمى کند، ولى مردمند که به خویشتن ستم روا مى دارند» (اِنَّ اللهَ لا یَظْلِمُ النّاسَ شَیْئًا وَلکِنَّ النّاسَ اَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ).
(آیه 45) به دنبال شرح بعضى از صفات مشرکان در آیات گذشته، در اینجا اشاره به وضع دردناکشان در قیامت کرده، مى گوید: «به خاطر بیاور آن روز را که خداوند همه آنها را محشور و جمع مى کند در حالى که چنان احساس مى کنند که تمام عمرشان در این دنیا بیش از ساعتى از یک روز نبوده، به همان مقدار که یکدیگر را ببینند و بشناسند» (وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَاَنْ لَمْ یَلْبَثُوا اِلاّ ساعَةً مِنَ النَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ).
سپس اضافه مى کند: در آن روز به همه آنها ثابت مى شود «افرادى که روز رستاخیز و ملاقات پروردگار را تکذیب کردند، زیان بردند»، و تمام سرمایه هاى وجود خود را از دست دادند بى آنکه نتیجه اى بگیرند (قَدْ خَسِرَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِاللهِ).
«و اینها (به خاطر این تکذیب و انکار و اصرار بر گناه و لجاجت) آمادگى هدایت نداشتند» (وَما کانُوا مُهْتَدینَ). چرا که قلبشان تاریک و روحشان ظلمانى بود.
(آیه 46) در این آیه به عنوان تهدید کفار و تسلى خاطر پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین مى گوید: «اگر ما قسمتى از مجازاتهایى را که به آنها وعده داده ایم به تو نشان دهیم (و در زمان حیات خود عذاب و مجازات آنها را ببینى) و یا اگر (پیش از
آن که به چنین سرنوشتى گرفتار شوند) تو را از این دنیا ببریم به هر حال
بازگشتشان به سوى ماست. سپس خداوند شاهد و گواه اعمالى است که انجام مى دادند» (وَاِمّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذى نَعِدُهُمْ اَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَاِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ اللهُ شَهیدٌ عَلى ما یَفْعَلُونَ).
(آیه 47) در این آیه یک قانون کلى در باره همه پیامبران و از جمله پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و همه امتها از جمله امتى که در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى زیسته اند بیان کرده، مى گوید: «هر امتى رسول و فرستاده اى از طرف خدا دارد» (وَلِکُلِّ اُمَّة رَسُولٌ).
«هنگامى که فرستاده آنها آمد (و ابلاغ رسالت کرد و گروهى در برابر حق تسلیم شدند و پذیرفتند و گروهى به مخالفت و تکذیب برخاستند) به عدالت در میان آنها داورى مى شود و به هیچ کس ستمى نمى شود»، مؤمنان و نیکان مى مانند و بدان و مخالفان یا نابود مى شوند و یا محکوم به شکست (فَاِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِىَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَهُمْ لا یُظْلَمُونَ).
همان گونه که در باره پیامبراسلام(صلى الله علیه وآله) و امت معاصرش چنین شد.
بنابراین قضاوت و داورى که در این آیه به آن اشاره شد: همان قضاوت تکوینى و اجرایى در این دنیاست.
(آیه 48) به دنبال تهدیدهایى که در آیات سابق راجع به عذاب و مجازات منکران حق ذکر شد در این آیه از قول آنها چنین نقل مى کند که از روى استهزاء و مسخره و انکار «مى گویند: این وعده اى که در مورد نزول عذاب مى دهى اگر راست مى گویى چه موقع است» ؟! (وَیَقُولُونَ مَتى هذَا الْوَعْدُ اِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ).
آنها با این تعبیر مى خواستند بى اعتنایى کامل خود را به تهدیدهاى پیامبر(صلى الله علیه وآله)نشان دهند.
