(آیه 38) در آیات گذشته صحنه اى که به هنگام مرگ و بازپرسى فرشتگان قبض ارواح رخ مى دهد ترسیم شده بود و در اینجا صحنه برخورد گروههاى اغواکننده و اغواشونده را در قیامت شرح مى دهد: «در روز رستاخیز خداوند به آنها مى گوید در صف گروههاى مشابه خود از جن و انس که پیش از شما بودند، قرار گیرید و در آتش داخل شوید» (قالَ ادْخُلُوا فى اُمَم قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ فِى النّارِ).
هنگامى که همگى در آتش داخل شدند برخوردشان با هم مسلکهایشان شروع مى شود، برخوردى عجیب و عبرت انگیز، «هر دسته اى که وارد دوزخ مى شوند به دیگرى لعن و نفرین مى کند» و او را مسؤول بدبختى خویش مى داند (کُلَّما دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَعَنَتْ اُخْتَها).
مطلب به همین جا پایان نمى پذیرد، «هنگامى که همگى با ذلت و خوارى در محیط شرر بار دوزخ قرار مى گیرند (شکایت آنها به پیشگاه پروردگار از یکدیگر شروع مى شود) نخست فریب خوردگان عرضه مى دارند: پروردگارا ! این اغواگران بودند که ما را گمراه ساختند، خدایا عذاب و کیفر آنها را مضاعف کن» کیفرى به خاطر گمراهیشان، و کیفرى به خاطر گمراه کردن ما (حَتّى اِذَا ادّارَکُوا فیها جَمیعًا قالَتْ اُخْریهُمْ لاُِولـیهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ اَضَلُّونا فَاتِهِمْ عَذابًا ضِعْفًا مِنَ النّارِ).
ولى عجیب این است که خداوند در پاسخ آنها «مى فرماید: براى هرکدام (از شما) عذاب مضاعف است; ولى نمى دانید !» چرا که پیروان اگر گِرد پیشوایان گمراه را نگرفته بودند، قدرتى بر اغواى مردم نداشتند (قالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَلکِنْ لاتَعْلَمُونَ).
(آیه 39) در این آیه پاسخ پیشوایان گمراه را چنین نقل مى کند که: «آنها به پیروان خود مى گویند شما هیچ تفاوت و برترى بر ما ندارید، (یعنى اگر ما گفتیم شما تأیید کردید و اگر گام برداشتیم کمک نمودید و اگر ستم نمودیم شما یار و مددکار ما بودید) بنابراین شما هم در مقابل اعمالتان عذاب دردناک الهى را بچشید» (قالَتْ اُولیهُمْ لاُِخْریهُمْ فَما کانَ لَکُمْ عَلَیْنا مِنْ فَضْل فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ).
(آیه 40) بار دیگر قرآن به سراغ سرنوشت افراد متکبر و لجوج یعنى آنها که زیر بار آیات پروردگار نمى روند و در برابر حق تسلیم نیستند رفته، مى گوید: «کسانى که آیات ما را تکذیب کنند و در برابر آن تکبر ورزند درهاى آسمان به روى آنان گشوده نمى شود» (اِنَّ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَاسْتَکْبَرُوا عَنْها لاتُفَتَّحُ لَهُمْ اَبْوابُ السَّمـاءِ).
در حدیثى از امام باقر(علیه السلام) چنین مى خوانیم: «اما مؤمنان، اعمال و ارواحشان به سوى آسمانها برده مى شود و درهاى آسمان به روى آنها گشوده خواهد شد، اما کافر روح و عملش را بالا مى برند تا به آسمان برسد در این هنگام کسى صدا مى زند آن را به سوى سجّین (دوزخ) پایین ببرید».
سپس اضافه مى کند: «آنها وارد بهشت نخواهند شد، تا زمانى که شتر از سوراخ سوزن بگذرد» ! (وَلایَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتّى یَلِجَ الْجَمَلُ فى سَمِّ الْخِیاطِ).
این تعبیر کنایه لطیفى از محال بودن این امر است، که راهى براى ورود افراد بى ایمان متکبر در بهشت مطلقا موجود نیست !
در پایان آیه براى تأکید و توضیح بیشتر اضافه مى کند، «و این چنین گنهکاران را کیفر مى دهیم» (وَکَذلِکَ نَجْزِى الْمُجْرِمینَ).
(آیه 41) در این آیه، به قسمتى دیگر از مجازات دردناک آنها اشاره کرده، مى گوید: «براى این گونه افراد، بسترهایى از جهنم و آتش سوزان است و روى آنها پوششهایى از همان آتش سوزان قرار دارد» (لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهادٌ وَمِنْ فَوْقِهِمْ غَواش).
و باز براى تأکید اضافه مى کند: «این چنین ظالمان و ستمگران را کیفر مى دهیم» (وَکَذلِکَ نَجْزِى الظّالِمینَ).
