در این آیه پرده از روى یکى دیگر از اعمال منافقان برداشته شده و آن این که: هنگامى که مى بینند اسرارشان فاش شده واقعیات را انکار مى کنند و حتى براى اثبات گفتار خود به قسمهاى دروغین متوسل مى شوند.
نخست مى گوید: «منافقان سوگند یاد مى کنند که چنان مطالبى را در باره پیامبر نگفته اند» (یَحْلِفُونَ بِاللهِ ما قالُوا).
در حالى که: «اینها بطور مسلم سخنان کفرآمیزى گفته اند» (وَلَقَدْ قالُوا کَلِمَةَ الْکُفْرِ). و به این جهت «پس از قبول و اظهار اسلام راه کفر را پیش گرفته اند» (وَکَفَرُوا بَعْدَ اِسْلامِهِمْ).
البته آنان از آغاز مسلمان نبودند که کافر شوند بلکه تنها اظهار اسلام مى کردند، بنابراین همین اسلام ظاهرى و صورى را نیز با اظهار کفر درهم شکستند.
و از آن بالاتر «آنها تصمیم خطرناکى داشتند که به آن نرسیدند» (وَهَمُّوا بِما لمْ یَنالُوا).
و آن توطئه براى نابودى پیامبر و یا فعالیتهایى است که براى به هم ریختن سازمان جامعه اسلامى، و تولید فساد و نفاق و شکاف، انجام مى دادند، که هرگز به هدف نهایى منتهى نشد.
در جمله بعد براى این که زشتى و وقاحت فعالیتهاى منافقان و نمک نشناسى آنها کاملا آشکار شود اضافه مى کند: آنها در واقع خلافى از پیامبر ندیده بودند و هیچ لطمه اى از ناحیه اسلام بر آنان وارد نشده بود، بلکه به عکس در پرتو حکومت اسلام به انواع نعمتهاى مادى و معنوى رسیده بودند، بنابر این «آنها در حقیقت انتقام نعمتهایى را مى گرفتند خداوند و پیامبر با فضل و کرم خود تا سرحد استغنا به آنها داده بودند» (وَما نَقَمُوا اِلاّ اَنْ اَغْنیهُمُ اللهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِه).
سپس آنچنان که سیره قرآن است راه بازگشت را به روى آنان گشوده، مى گوید: «اگر آنان توبه کنند براى آنها بهتر است» (فَاِنْ یَتُوبُوایَکُ خَیْرًا لَهُمْ).
و این نشانه واقع بینى اسلام و اهتمام به امر تربیت، و مبارزه با هرگونه سختگیرى و شدت عمل نابجاست، که حتى راه آشتى و توبه را به روى منافقانى که توطئه براى نابودى پیامبر کردند و سخنان کفرآمیز و توهینهاى زننده داشتند بازگذارده.
در عین حال براى این که آنها این نرمش را دلیل بر ضعف نگیرند، به آنها هشدار مى دهد که: «اگر به روش خود ادامه دهند، و از توبه روى برگردانند، خداوند در دنیا و آخرت آنان را به مجازات دردناکى کیفر خواهد داد» (وَاِنْ یَتَوَلَّوْا یُعَذِّبْهُمُ اللهُ عَذابًا اَلیمًا فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ).
و اگر مى پندارند کسى در برابر مجازات الهى ممکن است به کمک آنان بشتابد سخت در اشتباهند، زیرا «آنها در سراسر روى زمین نه ولى و سرپرستى خواهند داشت و نه یار و یاورى» (وَما لَهُمْ فِى الاَْرْضِ مِنْ وَلِىٍّ وَلا نَصیر).
