جمعى از مفسران معتقدند که شیطان به شکل انسانى مجسّم شد و در برابر آنها آشکار گردید، در روایتى مى خوانیم: قریش به هنگامى که تصمیم راسخ براى حرکت به سوى میدان بدر گرفت ابلیس در چهره «سراقة بن مالک» که از سرشناسهاى قبیله بنى کنانه بود به سراغشان آمد و به آنها اطمینان داد که با شما موافق و هماهنگم و کسى بر شما غالب نخواهد شد و در میدان بدر شرکت کرد.
نظیر آن را نیز در داستان هجرت پیامبر(صلى الله علیه وآله) و آمدن پیرمردى در شکل مردمى از «نجد» در «دارالندوه» قبلا خواندیم.
(آیه 49) در این آیه اشاره به روحیه جمعى از طرفداران لشکر شرک و بت پرستى در صحنه بدر مى کند و مى گوید: «در آن هنگام منافقان و آنهایى که در دل آنها بیمارى بود مى گفتند: این مسلمانان را دینشان مغرور ساخته است» (اِذْ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَالَّذینَ فى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هؤُلاءِ دینُهُمْ).
ولى آنها بر اثر عدم ایمان و عدم آگاهى از الطاف پروردگار و امدادهاى غیبى او از این حقیقت آگاهى ندارند که: «هر کس بر خدا توکّل کند (و پس از بسیج تمام نیروهایش خود را به او بسپارد خداوند او را یارى خواهد کرد، چه این که خداوند قادرى است که هیچ کس در مقابل او یاراى مقاومت ندارد، و حکیمى است که ممکن نیست دوستان و مجاهدان راهش را تنها بگذارد) چرا که خداوند قدرتمند و حکیم است» (وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللهِ فَاِنَّ اللهَ عَزیزٌ حَکیمٌ).
«منافقان» و «بیمار دلان» اشاره به گروه منافقان مدینه است، یا منافقانى که در مدینه به صفوف مسلمانان پیوسته بودند و یا آنها که در مکّه ظاهراً ایمان آورده اند، ولى از هجرت به مدینه سرباز زدند و در میدان بدر به صفوف مشرکان پیوسته، و به هنگامى که کمى نفرات مسلمانان را در برابر لشکر کفر دیدند و گفتند این جمعیت مسلمانان فریب دین و آیین خود را خوردند و به این میدان گام گذاردند.
(آیه 50) این آیه صحنه مرگ کفار و پایان زندگى شومشان را مجسم مى کند، نخست روى سخن را به پیامبر کرده، مى گوید: «و اگر ببینى وضع عبرت انگیز کفار را به هنگامى که فرشتگان مرگ به صورت و پشت آنها مى زنند و به آنها گویند عذاب سوزنده اى را بچشید» به حال آنان تأسف خواهى خورد (وَلَوْ تَرى اِذْ یَتَوَفَّى الَّذینَ کَفَرُوا الْمَلائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَاَدْبارَهُمْ وَذُوقُوا عَذابَ الْحَریقِ).
آیه فوق اشاره به فرشتگان مرگ، و لحظه قبض روح و مجازات دردناکى است که در این لحظه بر دشمنان حق و گنهکاران بى ایمان وارد مى سازند.
(آیه 51) سپس مى گوید به آنها گفته مى شود: «این مجازات دردناک (که هم اکنون مى چشید) به خاطر امورى است که دستهایتان پیش از شما فراهم ساخته و به این جهان فرستاده است» (ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ اَیْدیکُمْ).
و در آخر آیه اضافه مى کند: «خداوند هیچ گاه ظلم و ستم به بندگانش روا نمى دارد» و هرگونه مجازات و کیفرى در این جهان و جهان دیگر دامان آنها را بگیرد از ناحیه خود آنهاست وَاَنَّ اللهَ لَیْسَ بِظَلاّم لِلْعَبیدِ).
