(آیه 84) با پایان یافتن داستان عبرت انگیز قوم لوط نوبت به قوم «شعیب» و مردم «مدین» مى رسد همان جمعیتى که راه توحید را رها کردند و در سنگلاخ شرک و بت پرستى سرگردان شدند، نه تنها بت که درهم و دینار و مال و ثروت خویش را مى پرستیدند، و به خاطر آن، کسب و تجارت با رونق خویش را آلوده به تقلب و کم فروشى و خلافکاریهاى دیگر مى کردند.
در آغاز مى گوید: «و به سوى مدین برادرشان شعیب را فرستادیم» (وَاِلى مَدْیَنَ اَخاهُمْ شُعَیْبًا).
کلمه «اَخاهُمْ» (برادرشان) به خاطر آن است که نهایت محبت پیامبران را به قوم خود بازگو کند.
«مدین» در مشرق «خلیج عقبه» قرار داشته و مردم آن از فرزندان اسماعیل بودند، و با مصر و لبنان و فلسطین تجارت داشته اند.
این پیامبر این برادر دلسوز و مهربان همان گونه که شیوه همه پیامبران در آغاز دعوت بود نخست آنها را به اساسى ترین پایه هاى مذهب یعنى «توحید» دعوت کرد و «گفت: اى قوم من ! خداوند یگانه را بپرستید که جز او معبودى براى شما نیست» (قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللهَ ما لَکُمْ مِنْ اِله غَیْرُهُ).
آنگاه به یکى از مفاسد اقتصادى که از روح شرک و بت پرستى سرچشمه مى گیرد و در آن زمان در میان اهل «مدین» سخت رایج بود اشاره کرده و گفت: «به هنگام خرید و فروش، پیمانه و وزن اشیاء را کم نکنید» (وَلا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَالْمیزانَ).
این پیامبر بزرگ پس از این دستور بلافاصله اشاره به دو علت براى آن مى کند:
نخست مى گوید: قبول این اندرز سبب مى شود که درهاى خیرات به روى شما گشوده شود، پیشرفت امر تجارت، پایین آمدن سطح قیمتها، آرامش جامعه، خلاصه «من خیرخواه شما هستم» (اِنّى اَریکُمْ بِخَیْر). و مطمئنم که این اندرز نیز سرچشمه خیر و برکت براى جامعه شما خواهد بود.
این احتمال نیز در تفسیر این جمله وجود دارد که شعیب مى گوید: «من شما را داراى نعمت فراوان و خیر کثیرى مى بینم» بنابراین دلیلى ندارد حقوق مردم را ضایع کنید.
دیگر این که: «من ازآن مى ترسم که (اصرار بر شرک وکفران نعمتوکم فروشى) عذاب روز فراگیر، همه شما را فرو گیرد» (وَاِنّى اَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْم مُحیط).
(آیه 85) این آیه مجدداً روى نظام اقتصادى آنها تأکید مى کند و اگر قبلا شعیب قوم خود را از کم فروشى نهى کرده بود در اینجا دعوت به پرداختن حقوق مردم کرده، مى گوید: «و اى قوم من ! پیمانه و وزن را با قسط و عدل وفا کنید» (وَیا قَوْمِ اَوْفُوا الْمِکْیالَ وَالْمیزانَ بِالْقِسْطِ).
و این اصل یعنى «اقامه قسط و عدل» و دادن حق هر کس به او باید بر سراسر جامعه شما حکومت کند.
سپس قدم از آن فراتر نهاده، مى گوید: «و بر اشیاء (و اجناس) مردم عیب نگذارید، و از حق آنان نکاهید» (وَلا تَبْخَسُوا النّاسَ اَشْیاءَهُمْ).
در پایان آیه باز هم از این فراتر رفته، مى گوید: «و در روى زمین به فساد نکوشید» (وَلا تَعْثَوْا فِى الاَْرْضِ مُفْسِدینَ).
دو آیه فوق این واقعیت را به خوبى منعکس مى کند که بعد از مسأله اعتقاد به توحید، یک اقتصاد سالم از اهمیت ویژه اى برخوردار است، و نیز نشان مى دهد که به هم ریختگى نظام اقتصادى سرچشمه فساد وسیع در جامعه خواهد بود.
(آیه 86) سرانجام به آنها گوشزد کرد که افزایش ثروت ـثروتى که از راه ظلم و ستم و استثمار دیگران به دست آیدـ سبب بى نیازى شما نخواهد بود، بلکه «سرمایه حلالى که براى شما باقى مى ماند (هر چند کم و اندک باشد) اگر ایمان به خدا و دستوراتش داشته باشید بهتر است» (بَقِیَّتُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ).
سپس گفت: وظیفه من همین ابلاغ و انذار و هشدار بود که گفتم «و من مسؤول اعمال شما و موظف به اجبار کردنتان بر پذیرفتن این راه نیستم» (وَما اَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفیظ).
