(آیه 23) یوسف با آن چهره زیبا و ملکوتیش، نه تنها عزیزمصر را مجذوب خود کرد، بلکه قلب همسر عزیز را نیز بسرعت در تسخیر خود درآورد، و عشق او پنجه در اعماق جان او افکند و با گذشت زمان، این عشق، روزبه روز داغتر و سوزانتر شد، اما یوسف پاک و پرهیزکار جز به خدا نمى اندیشید و قلبش تنها در گرو «عشق خدا» بود.

امور دیگرى نیز دست به دست هم داد و به عشق آتشین همسر عزیز، دامن زد.

نداشتن فرزند از یک سو، غوطه ور بودن در یک زندگى پرتجمل اشرافى از سوى دیگر، و نداشتن هیچ گونه گرفتارى در زندگى داخلى ـ آنچنان که معمول اشراف و متنعمان است ـ از سوى سوم، این زن را که از ایمان و تقوا نیز بهره اى نداشت در امواج وسوسه هاى شیطانى فرو برد. آنچنان که سرانجام تصیم گرفت از او تقاضاى کامجویى کند.

او از تمام وسائل و روشها براى رسیدن به مقصود خود در این راه استفاده کرد، و با خواهش و تمنا، کوشید در دل او اثر کند آنچنان که قرآن مى گوید: «آن زن که یوسف در خانه او بود پى درپى از او تمناى کامجویى کرد» (وَراوَدَتْهُ الَّتى هُوَ فى بَیْتِها عَنْ نَفْسِه).

سرانجام به نظرش رسید یک روز او را تنها در خلوتگاه خویش به دام اندازد، تمام وسائل تحریک او را فراهم نماید، جالبترین لباسها، بهترین آرایشها، خوشبوترین عطرها را به کار برد، و صحنه را آنچنان بیاراید که یوسف نیرومند را به زانو درآورد.

قرآن مى گوید: «او تمام درها را محکم بست و گفت: بیا که من در اختیار توام» ! (وَغَلَّقَتِ الاَْبْوابَ وَقالَتْ هَیْتَ لَکَ).

شاید با این عمل مى خواست به یوسف بفهماند که نگران از فاش شدن نتیجه کار نباشد چرا که هیچ کس را قدرت نفوذ به پشت این درهاى بسته نیست.

در این هنگام که یوسف همه جریانها را به سوى لغزش و گناه مشاهده کرد، و هیچ راهى از نظر ظاهر براى او باقى نمانده بود، در پاسخ زلیخا به این جمله قناعت کرد و «گفت: پناه مى برم به خدا» (قالَ مَعاذَاللهِ).

او با ذکر این جمله کوتاه، هم به یگانى خدا از نظر عقیده و هم از نظر عمل، اعتراف نمود.

سپس اضافه کرد: از همه چیز گذشته، من چگونه مى توانم تسلیم چنین خواسته اى بشوم، در حالى که در خانه عزیزمصر زندگى مى کنم و در کنار سفره او هستم «او صاحب نعمت من است و مقام مرا گرامى داشته است» (اِنَّهُ رَبّى اَحْسَنَ مَثْوىَ).

آیا این ظلم و ستم و خیانت آشکار نیست ؟ «مسلماً ستمگران رستگار نخواهند شد» (اِنَّهُ لا یُفْلِحُ الظّالِمُونَ).

(آیه 24) در اینجا کار یوسف و همسر عزیز به باریکترین مرحله و حساسترین وضع مى رسد، که قرآن با تعبیر پرمعنایى از آن سخن مى گوید: «همسر عزیزمصر، قصد او را کرد و یوسف نیز، اگر برهان پروردگار را نمى دید، چنین قصدى مى نمود» ! (وَلَقَدْ هَمَّتْ بِه وَهَمَّ بِها لَوْلا اَنْ رَءا بُرْهانَ رَبِّه).

همسر عزیز تصمیم بر کامجویى از یوسف داشت و نهایت کوشش خود را در این راه به کار برد، یوسف هم به مقتضاى طبع بشرى و این که جوانى نوخواسته بود، و هنوز همسرى نداشت، و در برابر هیجان انگیزترین صحنه هاى جنسى قرارگرفته بود. هرگاه برهان پروردگار یعنى روح ایمان و تقوا و تربیت نفس و بالاخره مقام «عصمت» در این وسط حائل نمى شد ! چنین تصمیمى را مى گرفت.

این تفسیر در حدیثى از امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) در عبارت بسیار فشرده و کوتاهى بیان شده است آنجا که «مأمون» خلیفه عباسى از امام مى پرسد: آیا شما نمى گویید پیامبران معصومند ؟ فرمود: آرى، گفت: پس این آیه قرآن تفسیرش چیست ؟ وَلَقَدْ هَمَّتْ بِه وَهَمَّ بِها لَوْلا اَنْ رَءا بُرْهانَ رَبِّه.

امام فرمود: «همسر عزیز تصمیم به کامجویى از یوسف گرفت، و یوسف نیز اگر برهان پروردگارش را نمى دید، همچون همسر عزیزمصر تصمیم مى گرفت، ولى او معصوم بود و معصوم هرگز قصد گناه نمى کند و به سراغ گناه هم نمى رود».

مأمون (از این پاسخ لذت برد) و گفت: آفرین بر تو اى ابوالحسن !

اکنون به تفسیر بقیه آیه توجه کنید: قرآن مجید مى گوید: «ما این چنین (برهان خویش را به یوسف نشان دادیم) تا بدى و فحشاء را از او دور سازیم» (کَذلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشاءَ).

«چرا که او از بندگان برگزیده و با اخلاص ما بود» (اِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الُْمخْلَصینَ).

اشاره به این که اگر ما امداد غیبى و کمک معنوى را به یارى او فرستادیم، تا از بدى و گناه رهایى یابد، بى دلیل نبود، او بنده اى بود که با آگاهى و ایمان و پرهیزکارى و عمل پاک، خود را ساخته بود.

ذکر این دلیل نشان مى دهد که این گونه امدادهاى غیبى که در لحظات طوفانى و بحرانى به سراغ پیامبرانى همچون یوسف مى شتافته، اختصاصى به آنها نداشته، هر کس در زمره بندگان خالص خدا و «عِبادالله المُخْلَصینَ» وارد شود، او هم لایق چنین مواهبى خواهد بود.