(آیه 61) بعد از ذکر جنایات وحشتناک مشرکان عرب در زمینه بدعتهاى زشت و زنده به گور کردن دختران ممکن است این سؤال براى بعضى پیش آید که چگونه خداوند بندگان گنه کار را با این همه ظلم و جنایت فجیع سریعاً کیفر نمى دهد ؟!
این آیه در مقام پاسخ به همین سؤال است، مى گوید: «اگر بنا شود خداوند مردم را به ظلمها و ستمهایى که مرتکب مى شوند کیفر دهد، جنبنده اى بر پشت زمین باقى نخواهد گذارد» !(وَلَوْ یُؤاخِذُ اللهُ النّاسَ بِظُلْمِهِمْ ما تَرَکَ عَلَیْها مِنْ دابَّة).
و هنگامى که انسانها از میان بروند، فلسفه وجود جنبندگان دیگر، نیز از میان خواهد رفت و نسل آنها قطع مى شود.
سپس قرآن به ذکر این نکته مى پردازد که خداوند به همه ظالمان و ستمگران مهلت مى دهد «و تا اجل مسمى (زمان معینى) مرگ آنها را به تأخیر مى اندازد» (وَلکِنْ یُؤَخِّرُهُمْ اِلى اَجَل مُسَمًّى).
«اما هنگامى که اجل آنها سر رسد، نه ساعتى تأخیر مى کنند، ونه ساعتى پیشى مى گیرند»(فَاِذا جاءَ اَجَلُهُمْ لایَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَلایَسْتَقْدِمُونَ).بلکه درست درهمان لحظه موعود، مرگ دامانشان را فرا مى گیرد و لحظه اى پیش و پس نخواهد داشت.
(آیه 62) بار دیگر با بیان تازه اى بدعتهاى زشت و خرافاتى را که عربهاى جاهلى داشتند ـدر زمینه تنفّر از فرزندان دختر و اعتقاد به این که فرشتگان دختران خدایندـ محکوم کرده، مى گوید: «آنها براى خدا چیزهایى (فرزندان دختر) قرار مى دهند که خودشان از آن کراهت دارند» ! (وَیَجْعَلُونَ لِلّهِ ما یَکْرَهُونَ).
این تناقض عجیبى است، اگر فرشتگان دختران خدایند، پس معلوم مى شود دختر چیز خوبى است، چرا شما از فرزندان دختر ناراحت مى شوید ! و اگر بد است چرا براى خدا قائل هستید ؟
«و با این حال آنها به دروغ مى گویند که سرانجام نیک و پاداش خیر از براى آنهاست» (وَتَصِفُ اَلْسِنَتُهُمُ الْکَذِبَ اَنَّ لَهُمُ الْحُسْنى).
با کدام عمل، انتظار چنین پاداشى را دارند ؟
لذا بلافاصله مى گوید: «ناچار براى آنها آتش دوزخ است» (لا جَرَمَ اَنَّ لَهُمُ النّارَ). یعنى، نه تنها عاقبت نیکى ندارند، بلکه پایان کارشان جز آتش دوزخ نیست.
«و آنها از پیشگامان در آتشند» (وَاَنَّهُمْ مُفْرَطُونَ).
(آیه 63) و از آنجا که ممکن است بعد از شنیدن داستان عرب جاهلى براى بعضى این سؤال پیش آید که چگونه ممکن است انسان جگرگوشه خود را با آن قساوت، زنده به زیر خاکها بفرستید ؟ در این آیه گویى به پاسخ پرداخته، مى گوید:
«به خدا سوگند ما پیش از تو پیامبرانى به سوى امتهاى پیشین فرستادیم، ولى شیطان اعمالشان را در نظرشان زینت داد» (تَاللهِ لَقَدْ اَرْسَلْنا اِلى اُمَم مِنْ قَبْلِکَ فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ اَعْمالَهُمْ).
سپس اضافه مى کند: گروه مشرکان فعلى نیز دنباله رو همان برنامه هاى انحرافى امتهاى پیشین اند که شیطان اعمالشان را در نظرشان تزیین داده بود و «شیطان امروز ولى و راهنما و سرپرست آنهاست» ! (فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ). و از رهنمودهاى او الهام مى گیرند.
«و (به همین جهت) عذاب دردناکى براى آنهاست» (وَلَهُمْ عَذابٌ اَلیمٌ).
(آیه 64) این آیه هدف بعثت پیامبران را بیان مى کند تا روشن شود که اگر اقوام و ملتها، هوى و هوسها، و سلیقه هاى شخصى خود را کنار بگذارند و دست به دامن راهنمایى پیامبران بزنند، اثرى از این گونه خرافه ها، اختلافها، و اعمال ضد و نقیض باقى نمى ماند، مى گوید: «ما قرآن را بر تو نازل نکردیم مگر براى این که آنچه را در آن اختلاف دارند براى آنها روشن کنى» (وَما اَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ اِلاّ لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِى اخْتَلَفُوا فیهِ).
«و (این قرآن) مایه هدایت و رحمت است، براى قومى که ایمان مى آورند» (وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْم یُؤْمِنُونَ).
