(آیه 25) در آیات گذشته دیدیم که خداوند مسلمانان را دعوت به فداکارى همه جانبه در مسیر جهاد و برانداختن ریشه شرک و بت پرستى مى کند، و به آنها که عشق زن و فرزند، اقوام و خویشاوندان، و مال و ثروت آن چنان روحشان را فراگرفته که حاضر به فداکارى و جهاد نیستند، شدیداً اخطار مى کند.
به دنبال آن به مسأله مهمى اشاره مى کند که هر رهبرى درلحظات حساس باید پیروان خود را به آن متوجه سازد، و آن این که: اگر عشق مال و فرزند گروهى از افراد ضعیف الایمان را از جهاد بزرگى که با مشرکان در پیش داشتند باز دارد، نباید گروه مؤمنان راستین از این موضوع نگرانى به خود راه دهند، براى این که خداوند نه در آن روزهایى که نفراتشان کم بود (مانند میدان جنگ بدر) آنها را تنها گذارد، و نه در آن روز که جمعیتشان چشم پرکن بود (مانند میدان جنگ حنین)، انبوه جمعیت دردى را ازآنها دوا کرد،بلکه در هرحال یارى خدا ومددهاى او بود که باعث پیروزیشان شد.
لذا نخست مى گوید: «خداوند شما را در میدانهاى بسیارى یارى کرد» (لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللهُ فى مَواطِنَ کَثیرَة).
عدد میدانهاى نبرد اسلام و کفر در زمان پیامبر به هشتاد مى رسد.
سپس اضافه مى کند: «و در روز حنین شما را یارى نمود، در آن روز که فزونى جمعیتتان مایه اعجاب شما بود ولى هیچ مشکلى را براى شما حل نکرد» (وَیَوْمَ حُنَیْن اِذْ اَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکُمْ شَیْئًا).
تعداد لشکر اسلام را در این جنگ دوازده هزار نفر نوشته اند که در هیچ یک از جنگهاى اسلامى تا آن روز این عدد سابقه نداشت، آن چنانکه بعضى از مسلمانان مغرورانه گفتند: «لَنْ نُغْلَبَ الْیَوْمَ»; هیچ گاه با این همه جمعیت امروز شکست نخواهیم خورد!
امااین انبوه جمعیت که گروهى از آنها از افراد تازه مسلمان و ساخته نشده بودند، موجب فرار لشکر و شکست ابتدایى شدند.
این شکست ابتدایى چنان بود که قرآن اضافه مى کند: «و زمین با آن همه وسعتش بر شما تنگ شد» (وَضاقَتْ عَلَیْکُمُ الاَْرْضُ بِما رَحُبَتْ).
«سپس پشت به دشمن کرده و فرار نمودید» (ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرینَ).
(آیه 26) در این موقع که سپاه اسلام در اطراف سرزمین حنین پراکنده شده بود، و جز گروه کمى با پیامبر(صلى الله علیه وآله) باقى نمانده بودند، و پیغمبر(صلى الله علیه وآله) به خاطر فرار آنها شدیداً نگران و ناراحت بود، «خداوند آرامش و اطمینان خویش را بر پیامبرش و بر مؤمنان فرستاد» (ثُمَّ اَنْزَلَ اللهُ سَکینَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنینَ).
«و هم چنین لشکریانى که شما نمى دیدید، (براى تقویت و یاریتان) فرو فرستاد» (وَاَنْزَلَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْها).
و در پایان نتیجه نهایى جنگ «حنین» را چنین بیان مى کند: «خداوند افراد بى ایمان و بت پرست را کیفر داد» (وَعَذَّبَ الَّذینَ کَفَرُوا). گروهى کشته و گروهى اسیر و جمعى پابه فرار گذاردند آن چنان که از دسترس ارتش اسلام خارج شدند .
«و این است کیفر افراد بى ایمان» ! (وَذلِکَ جَزاءُ الْکافِرینَ).
(آیه 27) ولى با این حال درهاى توبه و بازگشت را به روى اسیران و فرارکنندگان از کفار باز گذارد که اگر مایل باشند به سوى خدا باز گردند و آیین حق را بپذیرند، چنانکه قرآن مى گوید: «سپس خداوند بعد از این جریان توبه هر کس را بخواهد (و او را شایسته و آماده براى توبه واقعى بداند) مى پذیرد» (ثُمَّ یَتُوبُ اللهُ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ عَلى مَنْ یَشاءُ).
«چرا که خداوند آمرزنده و مهربان است» (وَاللهُ غَفُورٌ رَحیمٌ).
و هیچ گاه درهاى توبه را به روى کسى نمى بندد، و از رحمت گسترده خود کسى را نومید نمى سازد.
