(آیه 66) این آیه بار دیگر به مسأله توحید و شرک که یکى از مهمترین مباحث اسلام و مباحث این سوره است بازگشته، مشرکان را به محاکمه مى کشد و ناتوانى آنها را به ثبوت مى رساند.
نخست مى گوید: «آگاه باشید تمام کسانى که در آسمانها و زمین هستند از آنِ خدا مى باشند» (اَلا اِنَّ لِلّهِ مَنْ فِى السَّمواتِ وَمَنْ فِى الاَْرْضِ).
جایى که اشخاص مِلک او باشند، اشیایى که در این جهان مى باشند به طریق اولى از آنِ او هستند، بنابراین او مالک تمام عالم هستى است.
سپس اضافه مى کند: «و آنها که غیر خدا را همتاى او مى خوانند از دلیل و منطقى پیروى نمى کنند» و هیچ سند و شاهدى بر گفتار خود ندارند (وَما یَتَّبِعُ الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ شُرَکاءَ).
«آنها تنها از پندار(ها و گمانهاى) بى اساس پیروى مى کنند» (اِنْ یَتَّبِعُونَ اِلاَّ الظَّنَّ).
«بلکه آنها فقط با مقیاس حدس و تخمین سخن مى گویند، و دروغ مى گویند» ! (وَاِنْ هُمْ اِلاّ یَخْرُصُونَ).
اصولا راستى و صدق براساس قطع و یقین استوار است و دروغ براساس تخمینها و پندارها و شایعه ها !
(آیه 67) سپس براى تکمیل این بحث و نشان دادن راه خداشناسى، و دورى از شرک و بت پرستى، به گوشه اى از مواهب الهى که نشانه عظمت و قدرت و حکمت «الله» است اشاره کرده، مى گوید: «او کسى است که شب را براى شما مایه آرامش قرار داد و روز را روشنى بخش» (هُوَالَّذى جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فیهِ وَالنَّهارَ مُبْصِرًا).
آرى ! «در این نظام حساب شده آیات و نشانه هایى (از توانایى آفریدگار است، اما) براى آنها که گوش شنوا دارند و حقایق را مى شنوند» (اِنَّ فى ذلِکَ لاَیات لِقَوْم یَسْمَعُونَ). آنها که مى شنوند و درک مى کنند، و آنها که پس از درک حقیقت، آن را به کار مى بندند.
(آیه 68) این آیه نیز همچنان بحث با مشرکان را ادامه داده یکى از دروغهاو تهمتهاى آنها را نسبت به ساحت مقدس خداوند بازگو مى کند، نخست مى گوید: «آنها گفتند: خداوند براى خود فرزندى اختیار کرده است» ! (قالُوا اتَّخَذَ اللهُ وَلَدًا).
این سخن را در درجه اول مسیحیان در مورد حضرت «مسیح» سپس بت پرستان عصر جاهلى در مورد «فرشتگان» که آنها را دختران خدا مى پنداشتند، و یهود در مورد «عُزَیر» مى گفتند.
قرآن از دو راه به آنها پاسخ مى گوید: نخست این که: «خداوند از هر عیب و نقص منزه است، و از همه چیز بى نیاز است» (سُبْحانَهُ هُوَ الْغَنِىُّ).
اشاره به این که نیاز به فرزند یا به خاطر احتیاج جسمانى به نیرو، و کمک اوست، و یا به خاطر نیاز روحى و عاطفى، از آنجا که خداوند از هر عیب و نقصى و از هر کمبود و ضعفى منزه است و ذات پاکش یک پارچه غنا و بى نیازى است ممکن نیست براى خود فرزندى انتخاب کند.
«او مالک همه موجوداتى است که در آسمانها و زمین است» (لَهُ ما فِى السَّمواتِ وَما فِى الاَْرْضِ).
دومین پاسخى را که قرآن به آنها مى گوید این است که: هر کس ادّعایى دارد باید دلیلى بر مدّعاى خود اقامه کند; آیا شما بر این سخن دلیلى دارید ؟ نه «هیچ دلیلى نزد شما براى این مدّعا وجود ندارد» (اِنْ عِنْدَکُمْ مِنْ سُلْطان بِهذا).
با این حال «آیا به خدا نسبتى مى دهید که (حداقل) از آن آگاهى ندارید» (اَتَقُولُونَ عَلَى اللهِ مالا تَعْلَمُونَ).
(آیه 69) در این آیه سرانجام شوم افترا و تهمت بر خدا را بازگو مى کند; روى سخن را متوجه پیامبرش کرده و مى گوید: «به آنها بگو: کسانى که بر خدا افترا مى بندند و دروغ مى گویند هرگز روى رستگارى را نخواهند دید» (قُلْ اِنَّ الَّذینَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللهِ الْکَذِبَ لا یُفْلِحُونَ).
(آیه 70) فرضاً که آنها بتوانند با دروغها و افتراهاى خود چند صباحى به مال و منال دنیا برسند «این تنها یک متاع زودگذر این جهان است، سپس بازگشتشان به سوى ماست و ما عذاب شدید را در مقابل کفرشان به آنها مى چشانیم» (مَتاعٌ فِى الدُّنْیا ثُمَّ اِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ نُذیقُهُمُ الْعَذابَ الشَّدیدَ بِما کانُوا یَکْفُرُونَ).
