(آیه 9) این آیه وچندین آیه بعد از آن که مجموعاً هفده آیه را تشکیل مى دهد پیرامون یکى از بزرگترین آزمونهاى الهى در مورد «مؤمنان» و«منافقان» وامتحان صدق گفتار آنها در عمل سخن مى گوید.
این آیات از یکى از مهمترین حوادث تاریخ اسلام، یعنى جنگ احزاب، که در سال پنجم هجرى واقع شد بحث مى کند.
جنگ «احزاب» چنانکه از نامش پیداست مبارزه همه جانبه اى از ناحیه عموم دشمنان اسلام وگروههاى مختلفى بود که با پیشرفت این آیین منافع نامشروعشان به خطر مى افتاد.
نخستین جرقه جنگ از ناحیه گروهى از یهود «بنى نضیر» روشن شد که به مکّه آمدند وطایفه «قریش» را به جنگ با پیامبر(صلى الله علیه وآله)تشویق کردند وبه آنها قول دادند تا آخرین نفس در کنارشان بایستند، سپس به سراغ قبیله «غطفان» رفتند، وآنها را نیز آماده کارزار کردند.
این قبائل از هم پیمانان خود مانند قبیله «بنى اسد» و«بنى سلیم» نیز دعوت کردند، وچون همگى خطر را احساس کرده بودند، دست به دست هم دادند تا کار اسلام را براى همیشه یکسره کنند.
مسلمانان به فرمان پیامبر(صلى الله علیه وآله)به شور نشستند وقبل از هر چیز با پیشنهاد سلمان فارسى، اطراف مدینه را خندقى کندند ـوبه همین جهت یکى از نامهاى این جنگ، جنگ خندق است.
لحظات بسیار سخت وخطرناکى بر مسلمانان گذشت; منافقین در میان لشکر اسلام سخت به تکاپو افتاده بودند، جمعیت انبوه دشمن وکمى لشکریان اسلام در مقابل آنها ـتعداد لشکر کفر را ده هزار، ولشکر اسلام را سه هزار نفر نوشته اندـ وآمادگى آنها از نظر تجهیزات جنگى آینده سخت ودردناکى را در برابر چشم مسلمانان مجسم مى ساخت.
ولى خدا مى خواست در اینجا آخرین ضربه بر پیکر کفر فرود آید وصف منافقین را نیز از صفوف مسلمین مشخص سازد.
سرانجام این غزوه به پیروزى مسلمانان تمام شد، طوفانى سخت به فرمان خدا وزیدن گرفت، خیمه وخرگاه وزندگى کفار را درهم ریخت، رعب ووحشت شدیدى در قلب آنها افکند، ونیروهاى غیبى فرشتگان را به یارى مسلمانان فرستاد.
قدرت نماییهاى شگرفى همچون قدرت نمایى امیرمؤمنان على(علیه السلام) در برابر «عمروبن عبد ود» بر آن افزوده شد، ومشرکان بى آنکه بتوانند کارى انجام دهند پا به فرار گذاردند.
آیات هفده گانه نازل شد وبا تحلیلهاى کوبنده وافشاگرانه خود به عالیترین وجه از این حادثه مهم براى پیروزى نهایى اسلام وکوبیدن منافقان بهره گیرى کرد.
قرآن این ماجرا را نخست در یک آیه خلاصه مى کند سپس در شانزده آیه دیگر به بیان خصوصیات آن مى پردازد.
مى گوید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! نعمت بزرگ خدا را بر خود به یاد آورید در آن هنگام که لشکرهایى (عظیم) به سراغ شما آمدند» (یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیْکُمْ اِذْ جاءَتْکُمْ جُنُودٌ).
«ولى ما باد وطوفان سختى بر آنها فرستادیم ولشکریانى که آنها را نمى دیدید» وبه این وسیله آنها را درهم شکستیم (فَاَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ ریحًا وَجُنُوًا لَمْ تَرَوْها).
«وخداوند همیشه به آنچه انجام مى دهید (وکارهایى که هر گروه در این میدان بزرگ انجام دادند) بینا بوده است»(وَکانَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرًا).
(آیه 10) این آیه که ترسیمى از وضع بحرانى جنگ احزاب، وقدرت عظیم جنگى دشمنان، ونگرانى شدید بسیارى از مسلمان است چنین مى گوید: به خاطر بیاورید «زمانى را که آنها از طرف بالا وپایین (شهر) بر شما وارد شدند (ومدینه را محاصره کردند) وهنگامى را که چشمها از شدت وحشت خیره شده وجانهابه لب رسیده بود، وگمانهاى گوناگون بدى به خدا مى بردید» (اِذْ جاؤُکُمْ مِنْفَوْقِکُمْ وَمِنْ اَسْفَلَ مِنْکُمْ وَاِذْ زاغَتِ الاَْبْصارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللهِ الظُّـنُونـا).
(آیه 11) اینجا بود که کوره امتحان الهى سخت داغ شد، چنانکه در این آیه مى گوید: «آنجا بود که مؤمنان آزمایش شدند وتکان سختى خوردند» (هُنالِکَ ابْتُلِىَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزالاً شَدیدًا).
طبیعى است هنگامى که انسان گرفتار طوفانهاى فکرى مى شود، جسم او نیز از این طوفان برکنار نمى ماند، ودر اضطراب وتزلزل فرو مى رود.
آرى! فولاد را در کوره داغ مى برند تا آبدیده شود، مسلمانان نخستین نیز باید در کوره حوادث سخت قرار گیرند تا آبدیده ومقاوم شوند.
