(آیه 83) در آغاز بحث درباره اصحاب کهف گفتیم که گروهى از قریش به این فکر افتادند که پیامبراسلام را به اصطلاح آزمایش کنند، پس از مشاوره با یهود مدینه سه مسأله طرح کردند.

اکنون نوبت داستان ذوالقرنین است:

داستان ذوالقرنین درباره کسى است که افکار فلاسفه ومحققان را از دیر زمان تاکنون به خود مشغول داشته، وبراى شناخت او تلاش فراوان کرده اند.

ما نخست به تفسیر آیات مربوط به ذوالقرنین مى پردازیم، سپس براى شناخت شخص او وارد بحث مى شویم.

نخست مى گوید: «از تو درباره ذوالقرنین سؤال مى کنند» (وَیَسْئَلُونَکَ عَن ذِى الْقَرْنَیْنِ).

«بگو: به زودى گوشه اى از سرگذشت او را براى شما بازگو مى کنم» (قُلْ سَاَتْلُوا عَلَیْکُمْ مِنْهُ ذِکْرًا).

آغاز این آیه نشان مى دهد که داستان ذوالقرنین در میان مردم قبلا مطرح بوده منتها اختلافات یا ابهاماتى آن را فراگرفته بود، به همین دلیل از پیامبر(صلى الله علیه وآله)توضیحات لازم را در این زمینه خواستند.

(آیه 84) سپس اضافه مى کند: «ما در روى زمین او را تمکین دادیم» (اِنّا مَکَّنّا لَهُ فِى الاَْرْضِ) وقدرت وثبات ونیرو وحکومت بخشیدیم.

«واسباب هر چیز را در اختیارش نهادیم» (وَآتَیْناهُ مِنْ کُلِّ شَىْء سَبَبًا).

عقل ودرایت کافى، مدیریت صحیح، قدرت وقوت، لشکر ونیروى انسانى وامکانات مادى خلاصه آنچه از وسائل معنوى ومادى براى پیشرفت ورسیدن به هدفها لازم بود در اختیار او نهادیم.

(آیه 85) «او هم از این وسائل استفاده کرد» (فَاَتْبَعَ سَبَبًا).

(آیه 86) «تا به غروبگاه آفتاب رسید» (حَتّى اِذا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ).

«در آنجا احساس کرد که خورشید در چشمه یا دریاى تیره وگِل آلودى فرو مى رود» (وَجَدَها تَغْرُبُ فى عَیْن حَمِئَة). «ودر آنجا گروهى از انسانها را یافت» (وَوَجَدَ عِنْدَها قَوْمًا). که مجموعه اى از انسانهاى نیک وبد بودند.

«به ذوالقرنین گفتیم: آیا مى خواهى آنها را مجازات کنى ویا طریق نیکویى را در میان آنها انتخاب نمایى» (قُلْـنا یا ذَاالْقَرْنَیْنِ اِمّا اَنْ تُعَذِّبَ وَاِمّا اَنْ تَتَّخِذَ فیهِمْ حُسْنًا).

(آیه 87) ذوالقرنین «گفت: اما کسانى که ستم کرده اند به زودى آنها را مجازات خواهیم کرد» (قالَ اَمّا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ).

«سپس به سوى پروردگارش باز مى گردد وخداوند او را عذاب شدیدى خواهد نمود» (ثُمَّ یُرَدُّ اِلى رَبِّه فَیُعَذِّبُهُ عَذابًا نُکْرًا).

این ظالمان وستمگران هم مجازات این دنیا را مى چشند وهم عذابآخرت را.

(آیه 88) «واما کسى که ایمان آورد، وعمل صالح انجام دهد، پاداشى نیکوتر خواهد داشت» (وَاَمّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صالِحًا فَلَهُ جَزاءً الْحُسْنى).

«وما دستور آسانى به او خواهیم داد» (وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ اَمْرِنا یُسْرًا).

هم با گفتار نیک با او برخورد خواهیم کرد، وهم تکالیف سخت وسنگین بر دوش او نخواهیم گذارد، وخراج ومالیات سنگین نیز از او نخواهیم گرفت.

(آیه 89) «ذوالقرنین» سفر خود را به غرب پایان داد سپس عزم شرق کرد آن گونه که قرآن مى گوید: «سپس از اسباب ووسائلى که در اختیار داشت مجدداً بهره گرفت» (ثُمَّ اَتْبَعَ سَبَبًا).

(آیه 90) «وهمچنان به راه خود ادامه داد تا به خاستگاه خورشید رسید» (حَتّى اِذا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ).

«درآنجا مشاهده کرد که خورشید بر جمعیتى طلوع مى کند که جز آفتاب براى آنها پوششى قرار نداده بودیم» (وَجَدَها تَطْلُعُ عَلى قَوْم لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِها سِتْرًا).

این جمعیت در مرحله اى بسیار پایین از زندگى انسانى بودند، تا آنجا که برهنه زندگى مى کردند، ویا پوشش بسیار کمى که بدن آنها را از آفتا نمى پوشانید، داشتند.

(آیه 91) آرى! «این چنین بود کار ذوالقرنین، وما به خوبى مى دانیم او چه امکاناتى براى (پیشبرد اهداف خود) در اختیار داشت» (کَذلِکَ وَقَدْ اَحَطْنا بِما لَدَیْهِ خُبْرًا).