(آیه 41) در آیات گذشته سخن از نور خدا، نور هدایت وایمان وظلمات متراکم کفر وضلالت بود، ودر اینجا از دلائل توحید که نشانه هاى انوار الهى واسباب هدایت است، سخن مى گوید:
نخست روى سخن را به پیامبر(صلى الله علیه وآله)کرده، مى فرماید: «آیا ندیدى تمام آنان که در آسمانها وزمینند براى خدا تسبیح مى کنند»؟! (اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَالاَْرْضِ).
«وهمچنین پرندگان به هنگامى که بر فراز آسمان بال گسترده اند» مشغول تسبیح او هستند؟! (وَالطَّیْرُ صافّات).
«هر یک از آنها نماز وتسبیح خود را مى داند» (کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَتَسْبیحَهُ).
ممکن است منظور از «صلاة» (نماز) در اینجا به معنى دعا باشد.
«وخداوند از تمام اعمالى که آنها انجام مى دهند باخبر است» (وَاللهُ عَلیمٌ بِما یَفْعَلُونَ).
(آیه 42) واز آنجا که این تسبیح عمومى موجودات دلیلى بر خالقیت پروردگار است وخالقیت او دلیل بر مالکیت او نسبت به مجموعه جهان هستى است، ونیز دلیل بر آن است که همه موجودات به سوى او باز مى گردند، اضافه مى کند: «وبراى خداست مالکیت آسمانها وزمین، وبازگشت تمامى موجودات به سوى اوست» (وَلِلّهِ مُلْکُ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاِلَى اللهِ الْمَصیرُ).
منظور از «تسبیح» و«حمد» همان چیزى است که ما آن را «زبان حال» مى نامیم، یعنى مجموعه نظام جهان هستى واسرار شگفت انگیزى که در هر یک از موجودات این عالم نهفته است، با زبان بى زبانى، با صراحت وبطور آشکار از قدرت وعظمت خالق خود، وعلم وحکمت بى انتهاى او سخن مى گویند، چرا که هر موجود بدیع وهر اثر شگفت انگیزى، حتى یک تابلو نفیس نقاشى یا یک قطعه شعر زیبا ونغز، حمد وتسبیح ابداع کننده خود مى گوید، یعنى از یک سو صفات برجسته او را بیان مى دارد (حمد) واز سوى دیگر عیب ونقص را از او نفى مى کند (تسبیح) تا چه رسد به این جهان با عظمت وآن همه عجایب وشگفتیهاى بى پایانش.
